Zelf fijnstofniveaus meten tijdens de jaarwisseling 2017/2018

Als je dit weblog regelmatig bezoekt, dan weet je dat we afgelopen week druk bezig zijn geweest met het last-minute deelnemen aan een experiment dat het RIVM, samen met anderen nu voor het tweede achtereenvolgende jaar uitgevoerd hebben: het meten van de hoeveelheden fijnstof tijdens de jaarwisseling.

Daarbij wordt gebruik gemaakt van relatief goedkope sensoren die door particulieren ook zelf opgehangen kunnen worden. Dat brengt uiteraard veel uitdagingen met zich mee, zo hebben wij zelf ook gemerkt toen we wilden deelnemen. Naar aanleiding van de aankondiging heb ik al een tweetal blogposts geschreven naar aanleiding van informatie die ik sindsdien gevonden had: blogpost #1 en blogpost #2. Zoals zo veel dingen lijkt het eenvoudig, maar komt er toch heel wat meer bij kijken als je het goed wilt doen.

Omdat het voor ons onmogelijk was om een Nova SDS011 sensor tijdig in huis te krijgen, zijn we aan de slag gegaan met een Shinyei PPD 42NJ samen met een BME280, een super kleine geïntegreerde sensor voor zowel luchtvochtigheid, temperatuur, luchtdruk en hoogte. Dat geheel werd in een PVC T-stuk bevestigd en achter het Frans balkon van ons huis opgehangen. De gebruikte code was een combinatie van de code van het RIVM van vorig jaar (voor de Shinyei) met de code van dit jaar (voor de SDS011 + BME280). Ik heb de code nog iets verder aangepast op basis van het script waar ik eerder over schreef zodat we ook zelf de ruwe waarden van de sensoren konden volgen. Dat was maar goed ook, want op de officiële site bleef de lijn van de meting bijna vlak:

 Sowieso worden voor de Shinyei sensoren alleen de ruwe PM2.5 metingen doorgegeven die dan op de server omgerekend zouden moeten worden naar µg/m3. Of dat hier helemaal goed gaat weet ik niet, maar omdat onze sensor pas 2 dagen voor de jaarwisseling online kwam ontbrak het aan de mogelijkheid hier nog echt contact over te hebben met het RIVM. Voor de duidelijkheid: vanuit het RIVM werd de afgelopen heel snel, vriendelijk en uitvoerig via de mail gecommuniceerd. Niets dan complimenten daarover!

De stevige piek die je in de afbeelding ziet was toen ik na registratie toch even het script met de omrekening gebruikt had (foei). Maakt niet uit, de grafiek die ik in Google Sheets liet maken (met dat stukje eruit geknipt) laat wél voldoende verschil tussen (ruwe) waarden zien om interessant te zijn.

Je ziet hem hierboven bij het bericht. Klik er even op voor een grotere versie. Hieronder zie je een versie waarbij ook de temperatuur (blauwe lijn) en luchtvochtigheid (rode lijn) naast de ruwe metingen (oranje) uitgezet zijn. Het blijkt inderdaad dat na het monteren (en het nemen van de foto hierboven) de sensor van de BME280 iets omlaag gezakt is en niet *in* de pijp zit maar er net onder hangt. Met de stevige regen van de afgelopen dagen is de sensor dus een aantal keer helemaal nat geworden (100% luchtvochtigheid). Ik vind het op zich al heel wat dat hij het nog doet. Maar wel iets om aan te passen bij een volgende versie!

Wat opviel was dat op de dag voor oudjaar, dus op 30 december de gemeten waarden een stuk hoger lagen dan de dag eerder. Het was toen (blauwe lijn) ook wel beduidend warmer dan op 29 december, maar ondanks dat de temperaturen hoog bleven ging het meetniveau weer naar bijna 0 voor oudjaar. En zelfs tegen middernacht leek het erop alsof we helemaal verstoken zouden blijven van een stijging. Dit jaar waren er weinig mensen bij ons in de straat die zelf vuurwerk afstaken (wij ook niet, nooit gedaan ook). Maar, zoals je kunt zien, zit er toch een piekje in de data. In tijdsduur is het maar heel kort. De sensor meet elke 2 minuten, afhankelijk van waar je begint te tellen is het een verhoging van een kwartier tot een half uur (maar slechts een paar metingen echt hoog). Vergeleken met de hogere uitslag van een avond eerder zet het niet veel zoden aan de dijk.

Dat is zeker niet overal zo geweest, als je kijkt naar de andere metingen van het RIVM, dan zie je wel degelijk stevige pieken:

Maar ook hier lijkt de stevige wind er mede voor gezorgd te hebben dat de waarden weer redelijk snel terug naar normaal gingen. Zie ook voor meer grafieken en uitleg de pagina van het RIVM.

Niet 100% het resultaat dat we voor ogen hadden, maar zoals gezegd, er valt nog wel het een en ander te verbeteren aan de sensor.  Sowieso zal ook de Shinyei bij mij vervangen worden door een SDS011, die met een beetje mazzel deze week nog binnen komt, maar anders in ieder geval ruim voor volgend jaar. De SDS011 maakt het mogelijk dat de behuizing minder open is omdat hij zelf lucht aan kan zuigen. Daarmee is hij ook minder afhankelijk van luchtstromen etc.

Sidenote: 

Naast de Shinyei had ik ook een DSM501A in huis. Die levert niet 1 waarde, maar 2 waarden, en het script dat ik daarbij online kon vinden  rekent die waarden om naar PM2.5 en PM10. Deze sensor heb ik niet buiten gehangen, maar “gewoon” in een hoekje van de woonkamer, rechtop in een plastic beker (zie foto hiernaast).

Vergelijken van de waarden die deze meter terug geeft met de Shinyei heeft niet echt veel nut, maar opvallender vond ik de data die ik hier over de afgelopen dagen voor terug kreeg:

Wat toelichting: op 30 december  hadden we het hele huis vol zitten met bezoek. De meter gaf toen geen verandering ten opzichte van de dag ervoor, in tegendeel, de waarden waren zelfs lager. Maar gisteren ging hij echt helemaal los. OK, we hebben toen zowel 1,5 uur lang wafels gebakken en ’s avonds oliebollen gebakken (en de keuken heeft een open verbinding met de woonkamer, de sensor staat zo ver weg als mogelijk van het fornuis). Maar de metingen slaan vooral uit *nadat* we al klaar waren met bakken. En op 29 december hebben we ook 2 uur wafels gebakken (geen oliebollen) en toen gaf de meter nauwelijks een kik. Ik hoop maar dat het een foutje in de sensor is. Anders was de lucht binnen gisterenavond een stuk slechter dan buiten.

Tot slot
Zoals gezegd, het meten van fijnstof lijkt eenvoudig, blijkt wat complexer dan je zou denken, en het levert heel interessante discussies op. Over het milieu, de invloed van vuurwerk (en of dit nu het doorslaggevende argument voor een verbod zou moeten worden), intensieve veeteelt, maximum snelheden op de Nederlandse snelwegen. Dan bij voorbaat alvast even: ik ben veel minder geïnteresseerd in die discussies dan in de vraag hoe we de kwaliteit van zulke meetdata kunnen verbeteren op een manier die voorheen niet of nauwelijks mogelijk was.

Nogmaals dank van het RIVM voor de info die zij online hebben staan en het coördineren van het geheel. Zie de pagina van het RIVM voor meer info.