Inventarisatie van ICT-docentprofessionalisering in hbo en wo

SURF heeft door de Universiteit Utrecht een inventarisatie laten uitvoeren naar de ICT-docentprofessionalisering. Het rapport is te downloaden via de kennisbank van SURF.
Naast de beschrijving van de resultaten van de inventarisatie worden er good practices uit het hbo en wo gepresenteerd. Aan bod komen: Fontys Hogescholen, Hogeschool Utrecht, Hogeschool van Amsterdam, NHTV, Open Universiteit, Saxion, SUMMA Master Geneeskunde (Universiteit Utrecht), TU Delft, Wageningen Universiteit and Research centre.

De auteurs beschrijven ook de volgens hun belangrijkste en meest inspirerende lessen die in de good practices naar voren komen. Ik heb ze hieronder integraal overgenomen. De accentueringen heb ik toegevoeg:

• De ICT-infrastructuur binnen de instelling is op orde, zodat een goede integratie van ICT in het onderwijs mogelijk is.
• Er is een fijnmazige en gevarieerde ondersteuningsstructuur beschikbaar waarin ICT-ondersteuners, technische en onderwijskundige ondersteuners nauw met elkaar samenwerken. In ieder geval op decentraal niveau en meestal ook op centraal niveau. Het ontwikkelen van ICT geïntegreerd onderwijs vindt eigenlijk altijd in multidisciplinaire teams plaats waarin docenten, samen met ICT- en onderwijskundige ondersteuners onderwijs ontwikkelen (TPACK-model).
• De instellingen hebben een visie op ICT in het onderwijs. Het instellingsbeleid op het gebied van onderwijs en ICT wordt actief ondersteund vanuit het college van bestuur en gevoed vanuit decentraal niveau, bijvoorbeeld met een programmaregiegroep, klankbordgroepen, kennistafels of ICT-tafels. Ervaringen en resultaten van ICT- ontwikkelprojecten worden over facultaire grenzen heen gedeeld. Voor het draagvlak en ter inspiratie is het organiseren van project- en productpresentaties en onderlinge uitwisseling op instellingsniveau belangrijk.
• Studenten worden ingezet in de professionalisering en ondersteuning van docenten die ICT in hun onderwijs willen integreren en bij het maken van kennisclips.
• Een aantal good practices hanteert een professionaliseringconcept waarin het vooral docenten zijn die elkaar helpen bij de ontwikkeling van ICT-geïntegreerd onderwijs, daarbij ondersteund door het tandem ICT/onderwijskundige ondersteuners. Het professionaliseringsconcept bestaat dus uit samen ontwikkelen of co- in plaats van ‘scholing’. Hierin kan een ontwikkeling naar professionele leergemeenschappen gezien worden. Voordelen van deze aanpak zijn onder andere de nabijheid, laagdrempeligheid, olievlekwerking en erkenning van door docenten zelf ontwikkelde deskundigheid (voorlopers, affiniteit). De overdraagbaarheid van deskundigheid van de ICT- en onderwijskundige professionals en de expertiseontwikkeling van de seniordocenten zelf blijkt echter in de praktijk toch minder snel te gaan dan verwacht. Dit weerspiegelt ook hoe complex de ontwikkeling van ICT-geïntegreerd onderwijs in de praktijk is.
• De TPACK-benadering voldoet goed bij het ontwerpen van ICT geïntegreerd onderwijs/blended learning. Het zorgt ervoor dat de visie op leren leidend blijft in
  duurzame onderwijsontwikkeling en de ICT-tools niet de overhand krijgen: ICT als middel en niet als doel.
• In de BDB/BKO-scholing is ICT geïntegreerd in de onderdelen onderwijsuitvoering en onderwijsontwikkeling. Vanwege de BDB/BKO-criteria moet de docent voorbeelden opnemen in het portfolio ter afronding van de BDB/BKO van eigen onderwijs waarin ICT is toegepast. De ontwikkeling van ICT-geïntegreerd onderwijs krijgt zo een stimulans door de invulling en toetsing van de BDB/BKO.
• De ruimte om te experimenteren met ICT en nieuwe dingen in het onderwijs te ontwikkelen wordt geboden in de professionaliseringstrajecten terwijl er ook behoefte is om in de reguliere onderwijspraktijk met ICT te kunnen experimenteren. De tijd (ontwikkeluren en ruimte in het rooster) is daarvoor meestal afwezig.
• Vooral in het hbo, maar ook bij de TU Delft, is de ontwikkeling van ICT- bekwaamheden van docenten zowel deel van het strategisch onderwijs beleid, als van het personeelsbeleid. HR is actief betrokken als aanbieder van aanvullende scholingstrajecten als bij het monitoren van de voortgang in docentontwikkeling in de reguliere cyclus van beoordelings- en ontwikkelingsgesprekken.
• Met het gebruik van ICT- geïntegreerd onderwijs is aandacht nodig voor mediawijsheid, ethiek en de waarborging van een veilige leeromgeving, bijvoorbeeld als
  sociale media ingezet worden in het onderwijs.