4W: Weten Wat Werkt en Waarom

Ik kreeg afgelopen week een mail binnen met een persbericht van Kennisnet. Nou gebeurt dat wel vaker, maar dit was wel een heel interessante. Het was de aankondiging van de eerste editie van 4W, hun eigen wetenschappelijke tijdschrift. Op de website wordt het als volgt omschreven:

4W is het wetenschappelijke tijdschrift van Kennisnet, met artikelen over opbrengsten en werking van ict in het onderwijs. Het richt zich op de algemene principes die verklaren waarom een ict-toepassing in een zekere context wel of niet werkt. Het kan gaan over ict voor leren, organiseren en professionaliseren. 4W brengt hiermee in kaart wat we weten over wat werkt met ict in het onderwijs, alsook welke praktijkvragen nog niet beantwoord zijn.

Ik wilde niet gewoon het persbericht online gooien, dus moest ik eerst even de tijd hebben om de artikelen in dit eerste nummer te lezen. Het zijn er vijf: Optimaal feiten leren met ict door Hedderik van Rijn en Menno Nijboer, Educatieve software voor jonge kinderen door Adriana G. Bus, Observationeel leren van videovoorbeelden, Vincent Hoogerheide, Sofie M. M. Loyens en Tamara van Gog, Onderzoekend leren met computersimulaties door Ton de Jong en Wat bepaalt de kwaliteit van digitaal leermateriaal? door Arno Reints en Hendrianne Wilkens.

De eerste editie is op papier te bestellen via de website of als PDF te downloaden. Nieuwe edities verschijnen vier keer per jaar.
Grote vraag is natuurlijk: is het de moeite van het downloaden waard?

Laat ik beginnen met te stellen dat ik het heel dapper vind van Kennisnet, dat ze met een wetenschappelijk tijdschrift gestart zijn. Het is niet alsof je even een nieuwsbrief voor een project start. Je claimt er wel wat mee. Dat gezegd hebbende, is het natuurlijk ook nog even afwachten of ze die claim waar kunnen (blijven) maken.

Doelgroep
Waar ik blij om ben is dat op de website een regel die in het persbericht wél nog stond, weg is gelaten. In het persbericht stond namelijk: “4W biedt een actueel overzicht van wat we weten over ict in het basis-, voortgezet en middelbaar beroepsonderwijs”. Toen ik dat las dacht ik namelijk: daar gaan we weer. De lijn tussen ‘onderwijs’ en ‘hoger onderwijs / wetenschappelijk onderwijs’ is weer getrokken.

De scheiding zou voor dit eerste nummer ook belachelijk hebben geklonken. Alle vijf de bijdragen worden namelijk verzorgd door auteurs uit het wetenschappelijk onderwijs. En ook de onderwerpen leggen die scheiding niet. Alleen de bijdrage ‘Educatieve software voor jonge kinderen’ heeft een duidelijke leeftijdsaanduiding die hem voor lezers in andere sectoren waarschijnlijk minder interessant maakt.

Je zou je natuurlijk wel nog steeds kunnen afvragen of er nou echt geen auteurs te vinden waren in de andere sectoren die in staat waren voor dit eerste nummer een bijdrage van wetenschappelijk niveau te produceren.

Doel
Dat brengt me natuurlijk ook een beetje bij de vraag over het doel van de uitgave. Op de website staat:

Voor onderzoekers biedt 4W een podium om in de Nederlandse taal kennis over te brengen naar de praktijk. Voor mensen uit de onderwijspraktijk biedt het verdieping van hun kennis over de opbrengsten en werking van ict en een actueel overzicht van wat we weten over ict in het onderwijs.

Dat lijkt me op zich een aardig doel. Want op het gebied van ICT en onderwijs (p.s. volgens het Groene boekje schrijf je ICT nog steeds met hoofdletters) ken ik geen tweede die dat op wetenschappelijk niveau in het Nederlands doet. Het tijdschrift Onderwijsinnovatie komt daar met hun onderzoeksbijdrage die je in elke editie kunt vinden nog het dichtst bij in de buurt.

En ik vind het ook wel mooi dat het in het Nederlands wordt uitgegeven. Voor mijn promotie heb ik nog geen enkel artikel in het Nederlands geschreven. En hoewel ik niets tegen het Engels heb, zou onderzoek dat we in Nederland doen ook in onze eigen taal beschikbaar moeten zijn. Zeker als het op het niveau toepassingsgericht toelichten van onderzoek is. En dat is, denk ik, een sterk punt van deze uitgave. Er wordt naar gestreefd om de resultaten van onderzoek op een manier te beschrijven die het toegankelijk maakt voor een breder publiek. En daar slaagt het in het algemeen goed in.

Populairwetenschappelijk
Maar dat sterke punt vormt direct ook weer een haast automatische brug naar een zwak punt. Dit is eigenlijk geen wetenschappelijke uitgave. En niet alleen omdat er geen gebruik gemaakt wordt van peer-review. Het is ook geen uitgave waar je als wetenschapper voor verder onderzoek veel meer aan hebt dan een mooi overzicht en een lijst publicaties. Als wetenschapper kun je niet verder bouwen op de resultaten die in de bijdragen gerapporteerd worden. Daar ontbreken de benodigde gegevens voor.
En het ontbreken van peer-review is toch ook wel iets waar ik niet te gemakkelijk overheen wil stappen. Er wordt gewerkt met een redactie van drie personen. En hoewel die drie personen ongetwijfeld heel deskundig zijn, zou het arrogant zijn te veronderstellen dat zij op alle vijf de gebieden die aan bod komen voldoende deskundig zijn om een afdoende inhoudelijke inschatting van de juistheid van de opgenomen claims, adviezen en uitspraken te kunnen doen. En daarmee zeg ik niet dat ik onjuistheden of onzin ben tegen gekomen in de bijdragen. Maar op het moment dat je claimt “we weten wat werkt en waarom” moet je daar meer gewicht achter zetten dan alleen een redactie.

Dus…downloaden of niet?
Downloaden. Absoluut. Het is zeker een tijdschrift dat de moeite waard is om te lezen. En doe mij een plezier: weersta de verleiding om een versie op papier aan te vragen. Hou het gewoon lekker digitaal. Natuurlijk, de kans is groot dat niet elke bijdrage voor jou interessant is, maar dat is nooit een doel bij dit soort publicaties. Je pikt er uit wat voor jou relevant is.

Dan toch nog een tweetal praktische vragen/adviezen aan Kennisnet: splits de vijf bijdragen ook even uit losse PDF’s die afzonderlijk op te vragen, te linken en te downloaden zijn. Referenties in Endnote (en al die andere programma’s die daar voor in gebruik zijn) neem je namelijk per bijdrage op. En dan wil je daar ook alleen de PDF van die bijdrage aan koppelen. Daarnaast is een export-optie voor de metadata per bijdrage in een aantal van de gangbare formaten (Endnote is dan uiteraard weer redelijk gebruikelijk) heel prettig. Dan hoeft niet iedereen zelf de titel, auteurs, uitgave etc. zelf in te typen en dan is de kans op fouten in die metadata ook een stuk kleiner.