Wat zou het leven toch eenvoudig kunnen zijn. Je leest ergens iets, wil daarover schrijven, doet dat, neemt vermelding van de bron op en klaar. Iedereen tevreden.
Niet tevreden
Niet dus. Want het kan nou eenmaal voorkomen dat je die informatie wel mag lezen, maar slechts in een bepaalde context weer mag gebruiken. Zo ook als je als docent toegang krijgt tot de LexisNexis database met o.a. het archief van het AD, Trouw, Volkskrant, NRC, Parool, Het Financiële Dagblad. De informatie in die database mag je volgens de licentie alleen gebruiken “for the purposes only of (i) your own research or study, (ii) providing professional services to your clients, and (iii) your provision of academic services to students“.
Frank Meeuwsen gebruikte (blijkbaar, want het artikel is offline) informatie uit LexisNexis in een blogpost op incredibleadventure.nl. Daarin onderzocht hij hoe vaak het woord weblog voor komt in de landelijke dagbladen tussen 2000 en 2009. Wat hij daarvoor gedaan had was het uitvoeren van een zoekopdracht op “weblog” voor elk van die jaren in de LexisNexis database en op basis van de resultaten per krant (ik zie trouwens dat de HU meer kranten afneemt via LexisNexis dan mijn werkgever) had hij een grafiek gemaakt die een enorme stijging in aantal berichten liet zien en daarna weer een afname.
Geen knip- en plakwerk
Het ging dus duidelijk niet om een stukje onvervalst knip- en plakwerk, maar om iemand die de ruwe data neemt en daar zelf conclusies bij trekt. De grafiek die Frank maakt, de trends die hij beschrijft zou ik niet uit LexisNexis kunnen halen zonder daar ook weer zelf een uur of twee tijd aan te besteden.
Daarnaast verstopt hij het feit dat het LexisNexis gebruikt heeft niet, maar begint het artikel met een uitgebreid compliment aan de database en een korte beschrijving ervan.
Op de HU.nl website wordt Martijn de Breet van LexisNexis aangehaald die uitlegt dat medewerkers en studenten de database alleen mogen benutten voor de uitoefening van hun functie. Meeuwsen zou oneigenlijk gebruik gemaakt hebben van de database omdat zijn weblog en het boek dat hij aan het schrijven is gezien worden als een “commerciële privéactiviteit”. Grappig is dat LexisNexis daarbij blijkbaar stelt dat zij nu ook in overtreding zijn en daardoor het risico lopen dat uitgevers hun informatie niet meer ter beschikking zouden willen stellen aan LexisNexis.
Wie heeft er nu gelijk?
Ik vrees, als niet-jurist, dat LexisNexis hier op dit moment in hun recht staat. De licentie aan het gebruik van de database heeft nu eenmaal het voorbehoud dat ik hierboven aanhaalde. Het werk van Frank aan zijn weblog en boek vallen niet onder die licentie. Hij had dus de database niet mogen gebruiken met als doel het artikel voor zijn weblog.
Moeilijker wordt het, denk ik, als Frank een omweg had gekozen. Als hij de grafieken in het bericht had gebruikt ten behoeve van het onderwijs dat hij bij de Hogeschool Utrecht verzorgt. Dat had dan gemogen. Dan had hij de dienst gebruikt op een manier zoals beschreven in de licentie.
Nu is het daarnaast van belang dat hij in dit geval niet individuele artikelen openbaar gemaakt heeft, daar is de licentie explicieter over. Hij heeft getallen over de inhoud van de database (in feite metadata over de inhoud van de database) gepubliceerd. En daar kon ik niets over vinden in de licentie van LexisNexis. Dus als Frank als docent het lesmateriaal ‘publiceert’ intern, op het intranet van de HU of in hun leeromgeving, dan lijkt mij dat er geen enkel probleem is als hij, in zijn rol als docent, zichzelf, in zijn rol van auteur van een boek, toestemming geeft tot het gebruik van de grafiek die in het lesmateriaal is opgenomen.
Herpublicatie van die informatie wordt, zover ik kan zien, niet expliciet uitgesloten in deze versie van de licentie.
Los van dit alles vind ik het een enorme verspilling van energie. LexisNexis heeft contact opgenomen met SURFdiensten, SURFdiensten met de mediatheek van de HU, en die weer met Frank.
Het artikel is offline (voor nu), de informatie niet langer beschikbaar en als Frank er niet uit komt met LexisNexis dan zal het waarschijnlijk gereduceerd worden tot een vagere vermelding dan anders over de sterke groei en later weer afname in belangstelling in de media voor het onderwerp weblogs. Tenzij iemand de moeite neemt om de grafiek te produceren op een manier die binnen de licentievoorwaarden van LexisNexis valt en hij daar naar kan verwijzen.
En dat allemaal omdat hij netjes en helder zijn bronnen vermeld heeft. Geeft een goed signaal af.
(ik zal niet vergeten de tag LexisNexis aan deze post te koppelen, blijkt goed te zijn voor de vindbaarheid)
Het had Lexis Nexis (en Surfdiensten ook overigens) gesierd als ze deze casus hadden gebruikt als illustratie van waar afnemers van Lexis Nexis de bron voor gebruiken om te bekijken waar licentievoorwaarden eventueel aanpassingen nodig hebben. Zoals je zelf al treffend stelt zegt de licentie niks over het gebruik van LN tbv ruwe data bron voor trends e.d. (metadata) en is de focus puur op de full text artikelen .. iets dat met het fenomeen digitale knipselkranten van de afgelopen jaren al uitentreure bediscussieerd is en waar je nu bijzonder weinig aan hoeft te twijfelen wat wel of niet mag.
Een weblog van een medewerkers bestempelen als commerciële privéactiviteit, dat is natuurlijk een nog interessanter fenomeen. Het staat haaks op het idee dat een weblog van een medewerker ook wel eens het intellectuele eigendom zou kunnen zijn van de onderwijs organisatie, gezien de CAO bepaling, dus dan zou je net zo hard kunnen beargumenteren dat het juist wel onder de doelen valt die genoemd worden in de licentie.
Dat boek wat Frank zou schrijven, dat is natuurlijk nogal eenduidig een commerciële privéactiviteit maar dan nog blijft staan dat zoiets door nogal wat docenten van hogescholen wordt gedaan en dat je als Lexis Nexis ook hierom heen wat specifieke voorwaarden voor gebruik voor zou kunnen formuleren, ipv een repressief model van ‘het mag niet en klaar’. Lexis Nexis aan mogen halen en gebruiken voor metadata ipv full text weergaven zou een mooie kunnen zijn.
Het is er in ieder geval eentje die ik in het achterhoofd houd voor licentie onderhandelingen in de toekomst.
Frank is freelance docent bij de HU, wordt dus gewoon ingehuurd. Dat is dus anders dan wanneer hij gewoon een dienstverband die onder de HBO CAO valt zou hebben.
Zijn weblog (getiteld “The Incredible Adventure”) begint de beschrijving “over deze site” met “The Incredible Adventure starts here… is de eenmanszaak van Frank Meeuwsen” met iets daaronder een link naar zijn diensten.
Lijkt me dus terecht dat LexisNexis de site als commerciële privéactiviteit bestempeld.
Naar aanleiding van de reactie van LexisNexis op de HU.nl website neem ik aan dat de reden van repressief optreden ligt in het feit dat zij er vanuit gaan dat ze bij niet optreden het risico lopen dat zij weer op hun beurt de licenties overtreden die ze met hun eigen toeleveranciers van de databases hebben afgesloten.
Ik heb een kopie van de huidige licentievoorwaarden van LexisNexis lokaal opgeslagen want het zal me niet verbazen als herpublicatie van metadata daar binnenkort wél expliciet in uitgesloten wordt.
Van die licentievoorwaarden wordt ik overigens heel droevig. Op de site van LexisNexis wordt je er van alle kanten op gewezen. Na een zoekopdracht moest ik ze eerst accepteren voordat ik de resultaten te zien kreeg. Maar alleen een jurist begrijpt die voorwaarden. Hoe kun je dan van een gewone gebruiker verlangen dat die die voorwaarden snapt?
Sterker nog, hoe kun je van een gewone gebruiker uberhaupt verlangen dat die gebruiksvoorwaarden accepteert terwijl de licentieovereenkomst met de instellingen wordt afgesloten? Lexis Nexis doet helemaal geen zaken met individuele studenten en medewerkers, dat doen ze met de instellingen. Het riekt meer naar intimidatie van de eindgebruikers om zich aan de regels van LN te houden maar goed, dat is mijn persoonlijke mening.
Dat scherm dook vorig jaar ineens op bij elke zoekactie (eenmalig per sessie) en leidde al tot vele klachten vanuit de hogescholen naar Lexis Nexis en Surfdiensten toe. Het tempo van reageren en komen tot een oplossing hierin ligt overigens een stuk lager dan in de casus die jij in je blogpost beschrijft.
Je hebt gelijk met het weblog van Frank natuurlijk en ik bestempel de acties van LN dan ook niet als onredelijk of onterecht, het is meer dat ik nogal moe word van leveranciers die met de mond belijden dat ze aan vragen van klanten voldoen maar alle vormen van innovatie alleen maar lijken te gebruiken om de boel dicht te timmeren en steeds meer gebruikers buiten te sluiten. Anno 2010 heb je nu eenmaal een andere omgeving waarin mensen met informatie werken, en daar zouden uitgevers goed aan doen om eens de kansen van in te zien ipv alleen bedreigingen.
De prijzen van databanken stijgen ook alleen maar fors elk jaar en de tijd dat je alleen maar keek naar welke content er precies in zit, is wat mij betreft voorbij. In welke mate je een databank kunt gebruiken conform de feitelijke behoeften die je als afnemer hebt, dat gaat meer een rol spelen.
Ik zal er binnenkort ook wat aandacht aan besteden op mijn eigen blog. Auteursrechtelijke (gebruiks) aspecten van databank licenties zijn flink interessanter geworden met de opkomst van toegepast onderzoek op hogescholen.
Wow dit is de eerste keer dat ik een nuttige toepassing van deze database heb gezien en dan blijkt dit niet te zijn toegestaan. Ik heb nooi thet idee gehad dat de LexisNexis database door studenten en docenten echt gebruikt werd of echt nuttig was. Toch eigenlijk wel vreemd.
Hoe zou het zijn geweest als Frank dit onderzoek had gebruikt voor een college dat hij had gegeven en daarna ook voor zijn boek had gebruikt? Of als een student dit had overgenomen in een afstudeerscriptie die vervolgens als bron gebruikt zou zijn voor een boek? Zou het dan wel mogen of zou dit dan ook in strijd met de licentie voorwaarden zijn?
En als dit zo zou zijn, wat is dan het nut van een HBO kennisbank als de kennis die hierin beschreven staat eigenlijk niet gebruikt kan worden.
Volgens mij roept dit voorbeeld veel meer vragen op. Ben benieuwd hoe dit eigenlijk zit…
@Jeroen: Zoals ik schrijf in het bericht ga ik er vanuit dat die workarounds nu nog niet uitgesloten worden in de licentie van LexisNexis.
En ter verdediging van de dienst: hij is zover ik weet enig in zijn soort in NL en het zou toch ook onhandig zijn als we een stapel kranten op papier zouden moeten bewaren in de mediatheek.
Dank voor dit mooie artikel Pierre! Ik werd er op gewezen door de journalist van Trajectum. Ik ben op dit moment zo druk met allerlei andere zaken dat ik me niet heel erg tegen deze zaak bemoei. Maar het is inderdaad een vreemde situatie. Ik heb me er nu even makkelijk vanaf gemaakt door het artikel even uit te schakelen in mijn CMS, maar het is er nog wel. Zie bijvoorbeeld Joery Bruintjes die het artikel overnam (http://joerybruijntjes.nl/research/270) of de Google Cache (http://74.125.77.132/search?q=cache:HQo2tk-Elb8J:incredibleadventure.nl/2010/02/hoe-vaak-schrijven-kranten-over-weblogs/+http://incredibleadventure.nl/2010/02/hoe-vaak-schrijven-kranten-over-weblogs/&cd=1&hl=nl&ct=clnk)
Ik heb de beste mensen bij SURFDiensten ook nog wat extra vragen gesteld, onder andere over gebruik in college. Als ik komende week mijn studenten hetzelfde onderzoek laat doen, mag ik het dan wel publiceren?
Het is inderdaad een schemergebied en ik had zeker niet de intentie om dit zo te laten oplaaien. Sterker nog, ik zag het ook als promotie voor LN als ik er zo over schrijf. Ze staan juridisch in hun recht gezien de licentievoorwaarden, zeg ik als non-jurist. Maar mijn gevoel zegt dat het niet klopt, dat het anders kan. Juist omdat ik alleen metadata publiceer en geen volledige artikelen.
Zoals gezegd, ik heb me er nu even wat makkelijk vanaf gemaakt omdat mijn focus op andere projecten ligt dan dit “gedoe” maar de vragen staan uit bij SURFDienst. Ik ga ook komende week op de HU eens informeren wat de beste strategie is. Ik kan me voorstellen dat dit precedent schept voor toekomstig gebruik en nieuwe licenties van LN. Misschien wat vrijere licenties…
Ik ben hoofd van de mediatheek van de FCJ, en heb Frank gevraagd zijn bijdrage van zijn weblog te halen. Ik vind dit wel een casus die nadere bestudering verdient, maar moest eerst de druk van de ketel halen. Het frappante is dat ik in een instructie aan afstudeerders onlangs hetzelfde voorbeeld heb gegeven van gebruik van Lexis/Nexis, om populariteit van een term of verschijnsel te onderzoeken. Als basale onderzoeksmethode dus geaccepteerd – maar pas op wat je er vervolgens mee doet!
@Jeroen : ik ben wel verrast door je opmerking: “Wow dit is de eerste keer dat ik een nuttige toepassing van deze database heb gezien en dan blijkt dit niet te zijn toegestaan. Ik heb nooit het idee gehad dat de LexisNexis database door studenten en docenten echt gebruikt werd of echt nuttig was.” Ik kreeg onlangs een statistiek onder ogen waaruit bleek dat er alleen al vanuit de hogescholen in 2008 meer dan een half miljoen zoekacties waren gedaan in L/N ! Gebruikt wordt het bestand dus zeker, hoe nuttig – dat kunnen alleen die gebruikers vertellen, vanuit de mediatheken merken wij in elk geval altijd een grote vraag naar L/N.
@Robert: Het lijkt me dat LexisNexis (en wellicht een aantal vergelijkbare diensten) toe is aan een overzichtelijke bijsluiter die in gewone mensen taal duidelijk maakt wat je er wel of niet mee mag. En dat gaat dan breder dan alleen dit voorbeeld van Frank. Want het “pas op wat je er vervolgens mee doet” is dan wel verstandig, maar ik zou op dit moment ook niet weten waar ik dan op moest letten.
@Jeroen: alleen al via Fontys FELIX (onze federatieve zoekmachine) werden vanuit Fontys in 2009 meer dan 100.000 zoekacties uitgevoerd in LexisNexis. Ook in voorgaande jaren scoort ie erg hoog in de statistieken. Je kunt dus wel het idee gehad hebben dat ie niet gebruikt werd, maar dat beeld klopt toch niet echt met de werkelijkheid.
Los daarvan, boeiende materie. Ben eigenlijk wel heel benieuwd naar wat een juridische expert als Arnoud Engelfriet hierover te zeggen heeft. Wie stuurt ‘m even een mailtje?
U riep? 🙂
Het is altijd moeilijk om met zekerheid iets te zeggen bij dit soort situaties. Het gaat namelijk voor 99% om wat in het contract staat. En als daar staat “alleen voor onderwijsdoeleinden binnen HU” dan mag je er geen persoonlijke blog buiten HU van maken. Zo’n bepaling kan ook gelden voor metadata, hoewel dat afhangt van hoe het precies geformuleerd is.
Wel vraag ik me af of je het Frank kwalijk kunt nemen dat hij dit niet wist, want het contract met die bepaling is tussen LexisNexis en HU. In hoeverre moet een medewerker controleren welke beperkingen er op een door zijn werkgever afgenomen databank zitten? Geen idee.
@Gerard @Robert Misschien dat dit ook wel erg afhankelijk is van de opleiding. Ik kan me voorstellen dat de database bij journalistiek veel meer gebruikt wordt dan b.v. bij de paramedische opleidingen.
Toch heb ik ondanks de hoge cijfers wel zo mijn twijfels. Hoeveel medewerkers en studenten hebben de HU en Fontys en hoeveel zoekopdrachten is dit per student/docent?
@Jeroen. Daar kan ik iets meer over zeggen. Bij Windesheim is het *met grote afstand* de meest gebruikte bron hoewel ook bij ons de opleiding Journalistiek waarschijnlijk voor een grote boost zorgt.
Lexis Nexis gebruikscijfers maken ook onderdeel uit van de SHB Benchmark die we al 7 jaar uitvoeren bij de meerderheid van alle HBO bibliotheken en dan zie je, voor 2008 (de 2009 benchmark loopt dit jaar), dat bij de grootgebruikers het aantal zoekopdrachten tussen de 2 en 3 per student is. De HU, Fontys, HvA, Haagse Hogeschool en Windesheim maken in die volgorde enorm veel gebruik van Lexis Nexis, omgerekend naar zoekacties per student, dus je kunt toch veilig je gedachte bijstellen 😉
@Arnoud In welke mate een medewerker moet controleren welke beperkingen er zijn, dat is zeker een interessante vraag. Zeker gezien het feit dat Lexis Nexis sinds vorig jaar begonnen is met een schermpje gebruiksvoorwaarden te plaatsen bij de start van een sessie met zoekacties. Gebruiksvoorwaarden die overigens afwijken van de voorwaarden zoals ze in de licentie overeenkomst staan tussen de instellingen en Lexis Nexis, en wat ook voorgelegd nu is aan de jurist bij Surf.
De workarounds zoals ze hierboven al genoemd zijn zullen wellicht ‘gedicht’ worden in de nieuwe licentieovereenkomst maar diverse zullen gewoon mogelijk blijven aangezien ze altijd zullen vallen onder de noemer van “gebruik voor onderwijsdoeleinden”. Ik sluit me dan ook aan bij de opmerking van Pierre dat een soort bijsluiter met praktische voorbeelden van wat mag en niet mag een betere oplossing zou zijn dan het krampachtig analyseren en interpreteren van de licentieovereenkomsten. Het zou de leveranciers dan ook sieren om in die bijsluiter dan na te denken over het realistische en praktische gebruik van hun product en dat dus dan niet allemaal dicht te gaan timmeren. Een abonnement is dan immers ook zo weer opgezegd natuurlijk want wat moeten we als bibliotheken met bronnen waar niemand gebruik van kan maken?
@Raymond: vraag die jurist meteen even te kijken naar de manier van aanbieden, want een poupschermpje is geen rechtsgeldige manier om voorwaarden op te leggen (art. 6:234 BW). Maar zo’n bijsluiter is zeker de beste oplossing.
En als de databank nu eens benaderd wordt via de Koninklijke Bibliotheek? Voor 15 euro heb je een jaarlidmaatschap en kun je LexisNexis Academic van afstand raadplegen. Vanzelfsprekend moet je je ook hier houden aan de licentievoorwaarden maar het gebruik kan mijns inziens niet alleen voor onderwijsdoeleinden bedoeld zijn omdat de KB geen onderwijsinstelling is. Wel is ook hier gebruik voor zakelijke en commerciele doeleinden uitdrukkelijk niet toegestaan. Blijft de vraag hoe zakelijke of commercieel de blogpost is.