Overzicht gebruik van ICT in het Onderwijs – HELP!

Afgelopen week kreeg ik de volgende vraag via de mail:
Kun jij me misschien vertellen (of doorverwijzen naar) wat de nieuwste en handigste ICT-gerelateerde middelen zijn in het onderwijs? Wat zijn de nieuwste gadgets die tegenwoordig in het onderwijs beschikbaar zijn?

Het doet er even niet toe van wie die vraag kwam of in welk kader. Maar het was er eentje waar ik niet zomaar meteen een antwoord op had. Ideaal dus voor een blogpost.
Allereerst het gebruik van de term ‘gadgets’. Als ik normaal gesproken iemand hoor zeggen dat ik me met gadgets bezig hou, dan weet ik al hoe laat het is. Echte docenten hebben geen tijd om zich met gadgets bezig te houden.
Dat maakt ‘nieuwste en handigste ICT-gerelateerde middelen’ overigens ook al meteen een moeilijke kwalificatie. Je zult zien dat de middelen die hieronder op mijn lijstje staan zeker niet altijd in de categorie ‘nieuwste’ vallen. Want nieuw en handig voor gebruik in het reguliere onderwijs gaat lang niet altijd samen.
En zoals door Wilfred Rubens terecht in de reacties opgemerkt: het is in de regel verstandiger om niet de tools als uitgangspunt te nemen maar de processen, zoals bijvoorbeeld op de Digitale Didactiek-website gebeurt.

Een tweede uitdaging is het begrip ‘het onderwijs’. Er zit een heel groot verschilt tussen het primair onderwijs (po), het voortgezet onderwijs (vo), de ROC’s, het HBO en de Universiteiten als het gaat om het gebruik van ICT-gerelateerde middelen.
Voor een overzicht van het gebruik van ICT in het po, vo en het middelbaar beroepsonderwijs kun je natuurlijk heel goed terecht bij de Vier in Balans Monitor 2008.

Maar met al die voorbehouden, toch een lijstje.
Digitale schoolborden
Zeker in het primair onderwijs brengt de introductie van digitale schoolborden op het moment een ingrijpende verandering teweeg. Het oude krijtbord verdwijnt en er komt een elektronisch bord voor in de plaats. Minstens zo belangrijk daarbij zijn de computer + beamer voor de juf of meester én de internetaansluiting waarmee opeens alle materialen die op internet te vinden zijn in het klaslokaal beschikbaar komen.

Meer informatie:
* Kenniswiki
* bronmaterialen voor digitale schoolborden
* nog een overzicht met bronmaterialen
* gebruik van Symbaloo op een digitaal schoolbord

Elektronische leeromgevingen
Elektronische leeromgevingen (ELO’s) worden in het hoger onderwijs, de mbo’s en ook wel in het voortgezet onderwijs gebruik. In het primair onderwijs zul je deze omgevingen nog niet of nauwelijks aantreffen. Nauw gerelateerd hieraan is het gebruik van digitale portfolio’s. Hier bewaren studenten de bewijsmaterialen voor het behalen van hun competenties.
In het hoger onderwijs vind een levendige discussie plaats of een ELO nog wel van deze tijd is en of we niet toe moeten naar persoonlijke leeromgevingen (PLO’s) op basis van Web 2.0 tools. Ook de discussie closed source (bv. Blackboard of N@Tschool!) versus open source (bv. Moodle of Sakai) is bij ELO’s nog steeds actueel

Meer informatie:
* Discussie open source ELO’s
* Wikibooks over ELO’s

Weblogs en andere Social Software
Hoewel het gebruik van weblogs door studenten als onderdeel van het onderwijs in Nederland niet zo heel hard van de grond komen ontdekken wel steeds meer docenten, juffen en meesters het weblog als middel om informatie te delen.

Meer informatie:
* Social Software in het Onderwijs
* Overzicht voorbeelden van Social Software
* Een nog veel langere lijst met Web 2.0 voorbeelden
* Bloggen met de klas
* Internationaliseren
* Voorbeelden van het gebruik van Ning: #1, #2

Online/digitaal Publiceren
Weblogs zijn dan wel het meest succesvol, het is niet de enige manier waarop materialen online beschikbaar gesteld worden. Voor onderwijsmaterialen en onderzoeksmaterialen worden vaak repositories gebruikt. Semi-formele verzamelplaatsen voor deze materialen.

Als het om publicaties van studenten en leerlingen gaat is er een toenemend gebruik van tools om plagiaat te detecteren.
In plaats van applicaties die op de computer geïnstalleerd moeten worden, wordt daarbij ook gekeken naar online toepassingen zoals Google Docs.

Meer informatie:
* Merlot
* HBO Kennisbank
* LOREnet
* Ephorus
* Project rond Google Docs

Online Video
Het kunnen bekijken en maken van online video binnen het onderwijs is sterk gegroeid met de bredere beschikbaarheid van breedband zowel op school als bij studenten en leerlingen thuis.
Zowel via Teleblik of Academia waarmee veel van het ‘officiële’ materiaal van omroepen en uitgevers beschikbaar gesteld wordt als via YouTube.

De komst van goedkope compacte videocamera’s zoals de Flip Mino (HD) en de Creative Vado (HD) maakt dat het eenvoudiger is om studenten en leerlingen High Definition video te laten produceren en online te zetten.

Meer informatie:
* Voorbeeld van een playlist op YouTube, van Jeroen van den Beemt (geschiedenisleraar) met filmpjes voor gebruik in de les.

Recorded lectures / weblectures
In het hoger onderwijs worden steeds vaker intergraal colleges opgenomen. Bij deze zogeheten weblectures wordt video van de docent samen met een opname van de PowerPoint dia’s opgenomen en online geplaatst zodat studenten het college achteraf nog een keer kunnen bekijken.

Meer informatie:
* De universiteit Berkeley heeft een YouTube kanaal met opnames van volledige cursussen.
* Andere universiteiten bieden hun opnames aan via iTunes U van Apple.
* Overzicht van vakgebieden met opnames van colleges

Videoconferencing
Videoconferencing wordt in het onderwijs nog niet heel veel ingezet, de afstanden die leerlingen en studenten moeten reizen zijn meestal te overzien. Een voorbeeld van heel zinvol gebruik in het onderwijs is Expert op afstand van Kennisnet en SURFnet waarbij steeds een andere expert via een videoverbinding ‘in de klas’ komt om uitleg te geven bij een onderwerp en om vragen te beantwoorden van de leerlingen.

High Definition videoconferencing komt mondjesmaat binnen bereik van het onderwijs, 3D-videoconferencing is voor het onderwijs nog toekomstmuziek.

Second Life / Virtuele werelden
De meeste universiteiten en hogescholen die aan Second Life gesnuffeld hebben zijn daar al weer weg, met uitzondering van die onderwijsinstellingen die het niet uitsluitend als PR middel inzetten. Zie ook deze site met actuele informatie over virtuele werelden in het onderwijs.

Meer informatie:
* Voorbeeld van gebruik Second Life in het onderwijs
* Fontys virtuele campus

Gaming
Gaming wordt ook in het onderwijs volwassen. Zowel als lesconcept, als middel om het leren van studenten leuker te maken of als onderwerp van studie waarbij studenten zelf games maken. En niet alleen met kinderen, maar ook bij het Nederlands leger.

Meer informatie:
* Reviews van educatieve games
* Games2Learn community wiki
* Voorbeeld van het gebruik van Gamemaker bij de Hogeschool Domstad in Utrecht.
* Virtual Battle Space

Iederen zijn eigen computers
Een aantal jaar geleden leverde het nog pittige discussies op: mag een onderwijsinstelling haar studenten ‘verplichten’ thuis een computer aan te schaffen. Nu is het geen issue meer in het hoger onderwijs, studenten nemen hun eigen laptop, netbook, Macbook mee. De beschikbaarheid van draadloos internet neemt ook bij de hoger onderwijsinstellingen snel toe en maakt dat daar studenten steeds gemakkelijker als zij dat willen toegang hebben tot internet.
Binnen het primair onderwijs en het voortgezet onderwijs is dat minder gebruikelijk. Daar zijn leerlingen vaak nog aangewezen op enkele computers achter in de klas of op de gang.

De basisschool Driecant in Tilburg beschikt over zogeheten Thin Tables. Hierbij is de computer in de schoolbank geïntegreerd. Zie hier het persbericht en hier een verslag van het bezoek dat Wilfred Rubens aan de school bracht.

Nog een stap verder is het toevoegen van ‘intelligentie’ in apparaten, bijvoorbeeld via RFID-chips. Maar soms zijn we van mening dat onze leerlingen te ‘connected’ zijn en worden niet helemaal legale hulpmiddelen zoals een GSM Jammer ingezet.

Meer informatie:
* Konijn met RFID
* Thin Tables bij Basisschol Driecant

GPS / Mobiel Gamen
De hoeveelheid beschikbare locatiegebonden informatie is enorm toegenomen. Met het goedkoper worden van mobiel internet, integratie van GPS-ontvangers in telefoons en mobiele telefoons die meer en meer op kleine computers gaan lijken is ook dit een onderwerp dat voor het onderwijs breed beschikbaar wordt.
Frequentie 1550 van de Waag Society was een van de eerste en zeker bekendste, maar er zijn er inmiddels meer.

Meer informatie:
* Frequentie 1550
* Veenquest
* Games Atelier
* Workshop interactieve GPS-tochten

Weg met het papier: E-books
Ook nog niet echt doorgebroken in het onderwijs in Nederland, maar steeds breder beschikbaar zijn de e-books. Handzame, lichte apparaten met een lange accuduur waarmee je elektronische boeken kunt lezen. De toegenomen concurrentie zorgt er voor dat de prijzen dalen naar een niveau waarop ze ook voor particulieren betaalbaar zijn. Menig brugklasser zou zijn school dankbaar zijn als de zware rugtas vervangen zou kunnen worden door zo’n e-book lezer van een paar honderd gram.

Social Hardware
De iPhone heeft wereldwijd voor een schok gezorgd als het gaat om multifunctionele mobiele apparaten. Het is een telefoon, maar ook een mediaplayer, een mobiel gameplatform en een apparaat om educatieve applicaties op te draaien. Je hebt via de mobiele internetverbinding overal en altijd toegang tot de elektronische leeromgeving van de school, je e-mail, de opdrachten die je voor school moet maken. Maar belangrijker nog is dat je via SMS, chat, Twitter, Hyves en Sugababes verbinding hebt met je vrienden.
De Scholengemeenschap Dalton in Voorburg voert een test uit met het gebruik van de iPhone door haar leerlingen, in de Verenigde Staten hebben alle studenten van de Abilene Christian University de beschikking over een iPhone of iPod Touch en daar is het apparaat een integraal onderdeel van hun onderwijs.

Aanvullingen/opmerkingen…
Tot zover even mijn lijstje. Ik ben er ongetwijfeld vergeten en ook aansprekende voorbeelden bij de topics zijn van harte welkom.
Ik zal de vraagsteller via de mail naar deze post hier verwijzen, dus laat een reactie achter in de comments hieronder als je iets toe te voegen of aan te vullen hebt. Bedankt!

[20-3 23:10 update] Aantal links toegevoegd en typos aangepast.
[23-3 08:24 update] Reacties t/m dit moment verwerkt in bericht.