Stel je voor: je werkt wekenlang aan een liedje, stopt er je ziel en zaligheid in en dan is hij eindelijk af. Je springt een gat in de lucht. Maar tot je teleurstelling zie je dat mensen jouw liedje illegaal downloaden en gebruik maken van jouw werk en creativiteit. Werk dat jou bloed, zweet, tranen en geld heeft gekost om te produceren. Ze plaatsen het op social media en monteren het onder hun eigen vlog en dat levert jou niets op. Daarom is het auteursrecht in het leven geroepen.
KlasseTV maakte in samenwerking met de Federatie Auteursrechtbelangen een les over “auteursrecht en respect voor de makers”. Dit deden ze in het kader van de Week van de Mediawijsheid. Het thema was toen respect en media. Op hun site is een lesbrief voor het primair onderwijs en eentje voor het voortgezet onderwijs te vinden, een begeleidend filmpje, een werkboek en een brief voor de ouders. Het citaat hierboven staat op de voorpagina en voorspelde al niet veel goeds.
Het auteursrecht als bescherming
De les probeert het heel simpel te houden: je bent maker, steekt bloed, zweet, tranen en geld in het maken van iets (een liedje), dan wil je toch niet dat anderen het zomaar gebruiken zonder dat het jou iets oplevert?
Verdien je als maker niet “respect en erkenning” (letterlijke woorden uit de lesbrief) en de mogelijkheid om winst te maken?
Het wordt daarmee niet alleen een heel kapitalistisch ingestoken les, maakt geeft het auteursrecht ook een absolute en fundamentele status. En dat laatste vind ik wat problematisch omdat de auteurswet in Nederland helemaal geen ding is dat vast en onveranderbaar is. Daar hebben de belanghebbenden door de jaren heen flink aan gesleuteld. En niet met als doel om die individuele maker zo goed mogelijk te beschermen.
En winst voor de maker is één kant van het verhaal, is dan weer een andere kant, die in de les helemaal niet aan bod komt. Makers die betaald worden van belastinggeld, makers die geïnspireerd werden door het werk van andere makers, makers die al lang breed dood zijn, makers die best al heel wat winst gemaakt hebben, makers die hun materiaal meerdere keren verkopen omdat het technische medium waar dat materiaal op staat anders is. Kortom, de boodschap “downloaden is slecht” komt mij hier toch een beetje te kort door die bekende bocht langs.
En in een lesbrief in het kader van de Week van de Mediawijsheid, vind ik dit simpelweg propaganda verpakt in een gratis lesbrief. En als ouder zou ik dat bezwaar ook kenbaar maken als de school van mijn kinderen deze les zou willen uitvoeren.
Met dank aan
Ik kwam het lespakket tegen op ictnieuws.nl. De auteurs daar werken ook hard aan het bijhouden van hun site. Het auteursrecht zou er helemaal niets van vinden als ik op basis van die info dit bericht gemaakt had zónder naar hun website te verwijzen. Ik citeer niet, ik knip en plak niet uit hun bericht, ik leerde van het bestaan van de les en schreef daar zelf wat over.
Wat mag ik met het lespakket?
Doordat ik het bericht bij ictnieuws.nl gelezen heb, ga ik er vanuit dat ik de les zomaar, gratis, zonder aanvullende toestemming mag gebruiken in een les. Maar de site geeft dat nergens aan. Niet in de lesbrief, niet in een instructie aan de leerkracht, nergens bij die gratis les.
Eigenlijk nodigt de site daarmee de doelgroep juist uit om precies dát te doen wat ze willen voorkomen.
En natuurlijk zou het teveel gevraagd zijn om te verwachten dat de Federatie Auteursrechtbelangen een creative commons licentie aan deze les gehangen zou hebben. Je weet wel, dat ding waarmee je als maker aan anderen expliciet toestemming kunt geven om dingen te doen met de materialen die jou bloed, zweet, tranen en geld hebben gekost om te produceren.
Beetje naïef
Dat de makers van de lesbrief het zelf ook allemaal niet echt begrijpen, blijkt ook wel uit het laatste stukje van de lesbrief:
Het plaatsen van hun eindproduct op internet is niet noodzakelijk, maar kan erg leuk zijn voor de leerlingen. Hierbij kan ook gedacht worden aan de schoolwebsite of eventueel het Facebook account van de school.
Ja, laat ze die propagandaboekjes maar online zetten. Eens kijken hoeveel in de groep dan meteen vragen of zij nou ook geld krijgen als iemand anders hun uitwerkingen download zonder hun toestemming.
Conclusie
Een nuttige lesbrief in het kader van Mediawijsheid. Maar niet als je doel is om leerlingen echt meer zicht te geven op de uitdagingen rond auteursrecht.
En nu we het toch over auteursrecht hebben: The Selfie Monkey Strikes Back: Lawyers Claim Of Course Monkeys Can Sue For Copyright
Ik bedoel maar.