Handboek Digitale geletterdheid 2017/2018

Vandaag, om 16:15 uur wordt tijdens de conferentie over digitale geletterdheid in het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid in Hilversum het Handboek Digitale Geletterdheid gelanceerd. Ik ben daar niet bij, maar heb gisteren toen het persbericht voorbij kwam wel al even een exemplaar van het handboek opgevraagd. Het zijn 171 pagina’s met deels informatie die je zou kunnen/moeten weten als je al met digitale geletterdheid bezig bent, deels ook zaken die je nog niet weet (omdat het beschrijvingen zijn van voorbeelden die je nog niet kende), maar handig en nieuw is sowieso dat het allemaal bij elkaar in één handboek staat.

Het handboek bestaat uit drie delen:
1) Visievorming (waarom is digitale geletterdheid nodig; begrippenkader; visie ontwikkelen en keuze maken; integrale aanpak)
2) Van visie naar praktijk (invulling van “kennis en vaardigheden” – integratie in het curriculum; invulling van “samenleven” – het sociale perspectief; de invulling van “zijn” – in de digitale wereld; pionier in digitale geletterdheid; schoolvoorbeelden)
3) Bijlagen (checklists en adviezen; lestips, lesmateriaal en projectideeën; leerlijnen en leerdoelen; praten met leerlingen over internet; praten met ouders; verder lezen)

Nu ik de inhoudsopgave zo intyp, heb ik wat meer moeite met het zien van de logische structuur dan dat ik bij het lezen had. Toen voelde het eigenlijk heel logisch. Het handboek start met de vraag waarom we aandacht aan digitale geletterdheid moeten besteden. Logisch om daar mee te starten. Daarna kun je lezen hoe media-educatie, mediawijsheid en digitale geletterdheid met elkaar samenhangen en hoe SLO samen met kennisnet daar een competentieprofiel bij gemaakt heeft. Ook nog logisch.
Bij hoofdstuk 3 start dan voor mij de visievorming pas echt en gaat het over de uitgangspunten die je als school kunt hebben. Het gaat over mensvisie, maatschappijvisie en onderwijsvisie. Hoofdstuk 4 geeft eigenlijk al een invulling van visie naar praktijk als het gaat over de integrale aanpak. Maar het hoofdstuk maakt het ook allemaal een stuk ingewikkelder, want het introduceert “kennis en vaardigheden”, “samenleven” en “zijn” als de kapstok voor de verdere uitwerking in deel 2 zónder dat de link terug naar het SLO-model helder wordt.

Deel 2 heeft dan eerst een heel duidelijk hoofdstuk 5 met een viertal fasen voor het aan de slag gaan met digitale geletterdheid. Dat wordt nu door de titel gelinkt aan “kennis en vaardigheden”, maar heeft wat mij betreft net zo goed betrekking op de hoofdstukken erna die over samenleven en zijn gaan. Het maakt uiteindelijk niet zo heel veel uit als je de hoofdstukken achter elkaar leest.
Het hoofdstuk “Pioniers in digitale geletterdheid” heeft geen handige titel. Zo wek je namelijk de indruk dat je uitputtend bent en dat is de lijst, met alle respect voor de schoolleider, de docent Nederlands en docent mbo die er nu aan het woord komen bij lange na niet.

Deel 3 heet een beetje bescheiden “bijlagen”, het zijn checklists, adviezen, ideeën en tips, voorbeelden van leerlijnen, leerdoelen en leestips. Iets waar je zeker even in wilt grasduinen.

Het handboek richt zich op scholen zonder echt aandacht te besteden aan de vaardigheden die leraren nodig hebben. Te begrijpen, je kunt niet alles in één handboek stoppen. Maar het lijkt me goed dat scholen zich realiseren dat die trajecten met elkaar verweven zijn. Je hoeft niet eerst volledig digitaal geletterde leraren te hebben om hier mee aan de slag te gaan. Het werken aan digitale geletterdheid van leerlingen en leraren moet hand in gaan. Het starten van zo’n traject voor leerlingen kan een prima aanleiding zijn voor leraren om na te denken over de vraag “wat weet ik eigenlijk allemaal nog niet?” en “wat wil/moet ik nog leren?”.
Iets voor versie 2 van het handboek.

Het handboek is vanaf 16:15 uur te downloaden vanaf http://kn.nu/handboekDG