Wat zijn de plichten verbonden aan een doctorsgraad?

Vandaag kwam er wéér een bericht naar buiten van een mogelijk fraudegeval rond een promotie. Het gaat in dit geval om een Duitse politica die al 30 jaar geleden gepromoveerd is. Het is niet voor het eerst dat er discussie ontstaat rond de doctorsgraad. Eerder kostte een soortgelijk schandaal al Karl-Theodor zu Guttenberg zijn baan en hier in Nederland kennen we natuurlijk allemaal Diederik Stapel.

Voor iemand die bijna aan het einde van zijn promotietraject is, zijn dat toch wel ernstige berichten. Het was ook de aanleiding om eens uit te zoeken hoe dat nou eigenlijk zat met dat ‘afnemen van een doctorstitel’. Wat zijn de rechten en plichten van een doctor eigenlijk?

Er blijkt verbazingwekkend weinig over te vinden te zijn online. Alleen bij de Universiteit Utrecht vond ik een PDF met de tekst zoals die wordt uitgesproken bij de promotie tot doctor (PDF!). En daarin staan allereerst de rechten:

De rechten
Aan degene die voldoet aan alle daarvoor geldende eisen – gesteld bij of krachtens de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek (hierna: WHW) – wordt de graad Doctor verleend. Diegene mag naar keuze ofwel de graad Doctor vermelden door achter zijn naam een D. te plaatsen, ofwel de doctorstitel voeren door middel van de afkorting dr. voor zijn naam te plaatsen (artikel 7.22 WHW).
Ingevolge artikel 435 van het Wetboek van Strafrecht is degene die zonder daartoe gerechtigd te zijn de titel “doctor” voert strafbaar.
ARTIKEL 7.22 WHW

1. Degene die op grond van de promotie, bedoeld in artikel 7.18, dan wel ingevolge artikel 7.19, tweede lid, de graad Doctor is verleend, is gerechtigd die graad in de eigen naamsvermelding tot uitdrukking te brengen.
2. Degene die op grond van het eerste lid gerechtigd is de in dat lid bedoelde graad in de eigen naamsvermelding tot uitdrukking te brengen, is tevens gerechtigd de titel doctor te voeren.
3. De in het eerste lid bedoelde graad wordt, aangeduid als D, in de naamsvermelding achter de naam geplaatst. De in het tweede lid bedoelde titel wordt, afgekort tot dr., voor de naam geplaatst.
4. De betrokkene maakt een keuze uit het tot uitdrukking brengen in de eigen naamsvermelding van de graad, bedoeld in het eerste lid, en het voeren van de titel, bedoeld in het tweede lid.

Prima, dat is helder. Er staat ook wat de plichten zijn van een doctor:

De plichten
Verplichtingen jegens de wetenschap: wanneer degene die de doctorsgraad heeft behaald door gaat met het verrichten van wetenschappelijk onderzoek en het geven van wetenschappelijk onderwijs, dan zal hij/zij zich in het algemeen moeten houden aan geschreven en ongeschreven principes van goed wetenschappelijk onderzoek – voor medewerkers van de in de VSNU vertegenwoordigde universiteiten onder meer concreet vertaald in de Nederlandse Gedragscode Wetenschapsbeoefening (VSNU 2005) – en zich moeten onthouden van handelingen of gedragingen die indruisen tegen de wetenschappelijke integriteit.
Verplichtingen jegens de samenleving: hier betreft het ongeschreven regels en normen die samenhangen met het feit dat een doctor niet alleen binnen het wetenschappelijke veld, maar ook in de samenleving als geheel een bepaalde positie bekleedt en dat de maatschappij een zekere waarde hecht en vertrouwen ontleent aan een doctorsgraad. Daarvan moet degene die deze titel voert zich in het algemeen bewust zijn. Men mag van diegene verwachten dat die zich onthoudt van handelingen of gedragingen die het vertrouwen in de wetenschap beschamen of ondermijnen. Een doctor heeft in die zin in de samenleving een ongeschreven “ambassadeursfunctie” ten behoeve van de wetenschap.

En alsof ze mijn vraag verwacht hadden staat er ook de volgende alinea:

Intrekking van de doctorsgraad mogelijk?
Kan de doctorsgraad worden ingetrokken als iemand zich niet aan de hiervoor beschreven verplichtingen houdt? Voor zover bekend, is dit in Nederland nog niet voorgekomen.
Een doctorsgraad kan uiteraard wel worden ingetrokken – zoals dat met iedere tentamenuitslag het geval is – als later aan het licht komt dat deze niet op de juiste gronden is verleend (bedrog, plagiaat, etc.). Het zal hierbij wel om apert en aantoonbaar frauduleus handelen moeten gaan. In de praktijk zal dit niet snel het geval zijn, aangezien de verplichting dat meerdere vakspecialisten moeten worden betrokken bij de beoordeling van het proefschrift, een goede waarborg biedt tegen frauduleus handelen.

OK, dat waarborgen is dus blijkbaar niet altijd goed gegaan, gezien de bovengenoemde gevallen. Dat over dat nog nooit intrekken in Nederland kan op zich weer kloppen. Stapel heeft zijn titel zelf ingeleverd.

Maar, na 30 jaar? Dat is wel een heel lange periode. Gegeven het feit dat plagiaat een doodzonde is, is het niet raar dat er geen verjaring op zit. Maar er geldt natuurlijk ook het principe van “onschuldig tot het tegendeel bewezen is”. Alleen al het simpele feit dat Annette Schavan in hetzelfde rijtje genoemd wordt als andere fraudeurs, is al beschadigend. En als ze niet schuldig is aan plagiaat dan is dit dus een heftige nachtmerrie die je niemand toewenst.
Het erge is dus dat het een geruststellende gedachte zou zijn als ze wel schuldig blijkt te zijn aan plagiaat. Want dan weet ik ook zeker dat het mij niet ook kan overkomen.