Hoe denkt de Nederlandse regering over auteursrecht

Zo, lang genoeg niets over auteursrecht geschreven. Ik heb vanochtend even tijd gehad om de beleidsbrief (PDF!) van het kabinet aan de Tweede Kamer te lezen (na een bericht op tweakers hierover).

Om te beginnen met mijn (persoonlijke) samenvattende conclusie: het is goed om te zien dat de Nederlandse regering een genuanceerde kijk heeft op de rol en het belang van auteursrechtelijke bescherming. Dat betekent echter niet dat het allemaal voornemens zijn waar iedereen het mee eens zal zijn (ook ik niet). Grappig wel dat de Nederlandse overheid ook op dit gebied lijnrecht tegenover bijvoorbeeld de Franse aanpak staat. Hier in Nederland geen grof geschut tegen downloaders en geen pact met organisaties met een eenzijdige belang. Maar ook een veel positievere houding dan de Fransen ten opzichte van DRM.
Ik heb de brief met mijn niet-juristenbril gelezen en bij sommige dingen kan ik helemaal niet inschatten of dat nou ver genoeg gaande maatregelen zijn, welke addertjes onder het gras zitten etc.
Ik pik gewoon de dingen eruit die mij opvielen.

Wat is piraterij?
Mooi, een heldere omschrijving van piraterij:

“Als zonder toestemming van de auteursrechthebbende een werk wordt verveelvoudigd of openbaar gemaakt, dan is er sprake van inbreuk op het auteursrecht (of naburig recht). Vindt deze op grootschalige en/of georganiseerde wijze plaats, dan is sprake van piraterij.”

(bron)

Iemand die thuis een MP3 bestand download is in Nederland geen piraat. En ook hoeven we geen excessieve zaken te verwachten tegen mensen die (zoals Jammie Thomas) al dan niet opzettelijk muziek delen zonder daarvoor over de juiste licenties te beschikken.

Toezicht op collectieve beheersorganisaties
Het toezicht op de organisaties die collectie geld innen in naam van auteursrechthebbenden zal worden aangescherpt. Deels hebben ze dat zelf veroorzaakt omdat het blijkbaar onvoldoende helder wordt hoe en dat de gelden die zij innen ook daadwerkelijk bij de rechthebbenden terecht komt.

Die onduidelijkheid rond de verdeling heeft ook gevolgen voor de wens van die beheersorganisaties om bijvoorbeeld een heffing te vragen voor MP3-spelers:

“[…] het thuiskopiestelsel (behalve de nulheffingen) wordt bij algemene maatregel van bestuur bestendigd tot, in eerste instantie, 1 januari 2009 op het tariefniveau waartoe de Stichting Onderhandelingen Thuiskopievergoedingen (SONT) zelf voor 2007 had besloten […] deze bestendiging betreft ook de heffingplichtige voorwerpen; van uitbreiding van het stelsel of tariefverhoging kan immers geen sprake zijn zo lang de door het College geconstateerde verdeelproblemen niet zijn opgelost; incasso veronderstelt immers verdeling;”

(bron)

Dat betekent overigens niet dat die heffingen definitief van de baan zijn. Alleen dat ze uitgesteld zijn.
Persoonlijk heb ik problemen met zulke heffingen. Je betaalt immers net zoveel heffing voor een CD waar je 100 afleveringen EduKast op zet als voor een CD waar je een kopie van de nieuwste CD van de artist die onder een heleboel namen bekend stond. In het laatste geval komt het geld daadwerkelijk bij de rechthebbende terecht, in het eerste geval niet.

Grenzen aan auteursrecht
De brief geeft een genuanceerd oordeel over de grenzen van auteursrecht. Daarbij wordt een afweging gemaakt tussen het negatieve effect dat te weinig bescherming heeft op innovatie en het negatieve effect dat teveel bescherming heeft als gevolg van het opwerken van barrières voor anderen.

Microsoft is altijd een gewillig voorbeeld als het gaat om het aantonen van die grenzen, ook zo in deze brief:

“Een recent voorbeeld waarbij het mededingingsrecht misbruik van uitoefening van het auteursrecht heeft gecorrigeerd, betreft de Microsoft zaak. Microsoft weigerde om onder meer auteursrechtelijk beschermde interoperabiliteitsinformatie in licentie te geven aan concurrenten. Dit had een beperking van de mededinging op de markt voor netwerkbesturingssystemen tot gevolg waardoor ook innovaties in deze markt werden beperkt. Het Gerecht van Eerste Aanleg van de Europese Gemeenschappen dwong Microsoft uiteindelijk om de auteursrechtelijk beschermde informatie in licentie beschikbaar te stellen aan zijn concurrenten […]. Deze uitspraak maakt duidelijk dat een auteursrechthebbende niet onbeperkt gebruik mag maken van zijn exclusieve recht.”

(bron)

Ruimte voor andere bedrijfsmodellen
Het is echter niet alleen wanbeleid bij collectieve beheersorganisaties die er voor zorgt dat het kabinet toezicht wil houden, de brief geeft ook aan dat het belang van zulke organisaties zeker niet te groot moet worden:

“Uit de cases blijkt dat waar voorheen de gebruiker vaak voor het benutten van beschermd materiaal betaalde aan een tussenpersoon, hetzij een commerciële exploitant hetzij een collectieve beheersorganisatie, er tegenwoordig diverse bedrijfsmodellen naast elkaar kunnen bestaan. Daarbij
kunnen de auteursrechtvergoedingen ook rechtsreeks tussen de rechthebbende en de gebruiker of afnemer verrekend worden of vindt er in het geheel geen betaling van auteursrechtvergoedingen plaats. Deze
bedrijfsmodellen bevorderen cultuele diversiteit, geven keuzevrijheid aan auteurs en duidelijke bevoegdheden voor de gebruiker met een daarop afgestemde betaling. Deze modellen kunnen bijvoorbeeld gebaseerd zijn op licentieverlening door middel van een Creative Commons-licentie of op de toepassing van vormen van DRM. Het bestaan van verschillende bedrijfsmodellen kan veel voordelen bieden, zoals meer keuzevrijheid en bevordering van de concurrentie. Auteursrechthebbenden hebben mede de keuze voor een bedrijfsmodel waarbij het beheer van het auteursrecht niet in handen is van een collectieve beheersorganisatie. Dit zal gevolgen kunnen hebben voor de monopoliepositie van collectieve beheersorganisaties op het terrein van auteursrechtelijke vergoedingen en tot effect kunnen hebben dat de flexibiliteit en de prikkel om te innoveren binnen het auteursrechtelijk domein toeneemt.”

(bron)

Zoals ik hierboven al zei blijf ik problemen houden met de collectieve vergoeding op dragers. Het bedrijfsmodel van een podcast als de EduKast is/was namelijk dat er niet voor betaald hoefde te worden, dat deed ik namelijk (in de vorm van geïnvesteerde tijd, software, hardware).

De rol van DRM
Opvallend ook is de positieve houding van het kabinet ten opzichte van DRM. Het wordt als volgt omschreven:

“Het online aanbieden van muziek kan worden ondersteund door DRM, een techniek waarbij auteursrechthebbenden bepalen welke handelingen zij met hun werk toestaan zodat de gebruiker maar één keer toestemming hoeft te vragen voor het totaal aan toegestane handelingen, bijvoorbeeld voor het aantal keren dat een gebruiker een muziekstuk mag beluisteren en branden. Door toepassing van DRM kunnen ‘licenties op maat gesneden worden. DRM heeft de mogelijkheid gecreëerd voor het ontstaan van nieuwe bedrijfsmodellen met duidelijke bevoegdheden voor de gebruiker en een daarop afgestemde betaling. Daarnaast ontstaan bedrijfsmodellen die reclame-inkomsten, abonnementsgelden of goodwill van fans als basis voor het verdienmodel hanteren.”

(bron)

De regering heeft dus blijkbaar geen enkele problemen met de technische problemen waar DRM een eindgebruiker vaak mee opzadelt. Ik weet ook nog niet helemaal hoe ik dat nou moet zien in het licht van een andere uitspraak in de brief:

“Op het terrein waar het auteursrecht enerzijds en technische beschermingsmaatregelen en innovatie anderzijds elkaar kruisen, lopen nog enkele onderzoeken en toegezegde nota’s. […] In essentie gaat het daarbij […] om de vraag of er al dan niet aanleiding is om bij algemene maatregel van bestuur in te grijpen als bepaalde beperkingen op het auteursrecht door de inzet van technische beschermingsmaatregelen in het gedrang dreigen te komen.”

(bron)

Ik snap die namelijk niet zo heel goed.

Onderwijs
Ik mis echt concrete uitspraken over de wijze waarop in het onderwijs met auteursrechtelijk beschermd materiaal mag worden omgegaan. Ik ben van mening dat ook het Nederlands onderwijs baat zou hebben bij een equivalent van het “fair use” principe dat in de VS bestaat.
Dat daar dan wellicht verplichtingen tegenover staan met betrekking tot het op onze beurt weer beschikbaar stellen van zelf ontwikkelde materialen (ook ik kan helaas de bron van het bericht daarover niet vinden) lijkt me niet meer dan rechtvaardig.

Onderzoek
Wel genoemd als casus is het Open Access principe waar met name de Nederlandse Universiteiten en stichting SURF zich sterk voor maken. Grappig is wel de wijze waarop dat beschreven wordt:

“Waar voorheen de lezer betaalde voor toegang tot en gebruik van auteursrechtelijk beschermd materiaal, ontstaan er nu andere bedrijfsmodellen, zoals het open access model, waarin de auteur betaalt voor online publicatie van zijn werk. Hierdoor heeft de lezer volledige en kosteloze
toegang tot wetenschappelijke publicaties.”

(bron)

Tja, het draait hoe dan ook allemaal om geld.

Second Life
Verrassend is ook wel dat Second Life en games in het algemeen aan bod komen als het gaat om casussen op auteursrechtgebied. Zo wordt gesteld:

“Het merendeel van de spelexploitanten heeft [..] in de algemene voorwaarden van het spel opgenomen dat het auteursrecht op het door de speler gecreëerde personage of voorwerp toekomt aan de spelexploitant. In het virtuele rollenspel Second Life, echter, behouden spelers het auteursrecht op de door hen gecreëerde personages en voorwerpen. Linden Lab, de spelexploitant van Second Life gebruikt dit auteursrechtbeleid zelfs om spelers aan te trekken en zo te concurreren met andere spelen.”

(bron)

Feitjes
Gewoon interessant als gegeven:

“Brein ondernam in 2006 12.000 keer succesvol actie tegen piraterij, waardoor onder andere 150 illegale p2p-sites werden afgesloten, 1.900 maal is opgetreden tegen aanbod van illegale dragers via Internet en 410 maal tegen traditionele verspreiding van illegale dragers. In 72 zaken werd samengewerkt met de FIOD-ECD en met het Openbaar Ministerie in strafrechtelijke onderzoeken naar piraterij.”

(bron)

Opvallend is dat van de 12.000 succesvolle acties maar een heel klein deel in de vorm van internet gerelateerde voorbeelden terug komt.

Samenvattend
Er zal nog voldoende te zeggen, doen en te vinden zijn rond auteursrechten in 2008. Maar zoals ik aan het begin al zei, deze brief wekt op mij een typisch Nederlandse indruk. Niet extreem in opvattingen. Organisaties als Brein zullen er voldoende in zien om te roepen dat de regering haar bestaansrecht onderschrijft. De Consumentenbond zal ongetwijfeld hernieuwd aandacht vragen voor de donkere kanten van DRM. En wij, gewone gebruikers, hoeven ook in 2008 niet bang te zijn voor een klop op de deur midden in de nacht.
We leven eigenlijk toch best in een prettig landje.