Gelezen: OnderWijs met ICT

Ik schrijf lang niet van elk boek dat ik lees een bericht, ik moet er wel ook wat over te vertellen hebben. En bij het net uitgekomen (en pas volgende week vrijdag officieel gepresenteerde) “OnderWijs met ICT” is dat ook zo.

Want laat ik allereerst beginnen met mijn verbazing over de door de auteurs gekozen doelgroep: “studenten van 1e- en 2e-graads lerarenopleidingen, maar ook [..] professionals in het voortgezet onderwijs en het mbo”. Nou, voeg daar maar gerust beleidsmakers, onderwijskundigen en docenten uit het HBO-onderwijs aan toe. Want hoewel het boek inderdaad regelmatig terugvalt op de Kennisbasis ICT, gebeurt dat helemaal niet op een manier die storend is. En de voorbeelden en uitwerkingen in het boek sluiten in het algemeen prima aan bij de situatie binnen een gemiddelde HBO-instelling.
En aangezien de beide redacteuren en een aantal van de auteurs ook bij een HBO-instelling werkzaam zijn, had het me logisch geleken als ze dat opgevallen was.

Ik zou het boek in ieder geval zó willen adviseren aan docenten die bij mijn werkgever bezig zijn aan hun BKO of zelfs MKO assessment rond Mediawijsheid (dat is in dat geval niet zozeer gericht op “veilig internet gebruiken”, maar op het zinvol inzetten van ICT binnen je onderwijs, het “OnderWijs” zijn met ICT). Het boek geeft een prima overzicht in begrijpelijke termen op een aantal ook voor HBO-docenten relevante gebieden: interactief onderwijs via het web (“web 2.0”), mediawijsheid, de didactiek van het digibord, de elektronische leeromgeving, mobiel leren, digitaal toetsen, het leerlingvolgsysteem, games, internationalisering.

Natuurlijk, het is zeker geen allesomvattend boek. Het is meer een boek dat gericht is om een docent die nog blanco is, of die juist door de bomen het bos niet meer ziet, op weg te helpen.

Helaas laat het boek een paar steekjes vallen als het gaat om die docent daarbij te helpen. Zo bevat elk hoofdstuk een mindmap, doelstellingen, een theoretische verdieping, een stukje over de doorwerking in de praktijk, een stip aan de horizon en opdrachten. Maar die structuur wordt nergens uitgelegd. De mindmaps staan op zichzelf, er is geen overall mindmap aan de hand waarvan je kunt zien wat in elk hoofdstuk aan bod komt. De doelstellingen zijn soms erg verschillend in omvang, diepgang en kwaliteit. Zo zijn de doelstellingen voor het hoofdstuk “Interactief onderwijs via het web”: Na het lezen van dit hoofdstuk:

• kun je de eigenschappen van web 2.0 benoemen;
• kun je uitleggen op welke manier web 2.0-toepassingen ingezet kunnen worden bij leren, lesgeven en organiseren van onderwijs.

De eerste doelstelling is erg smal, de tweede juist heel breed en moeilijk toetsbaar. Bij het hoofdstuk over de ELO staat bijvoorbeeld:

• kun je als docent (een gedeelte van) een ELO inrichten;

Ik weet zeker dat je dat niet kunt leren op basis van de paar pagina’s met redelijk generieke overzichtsinformatie van dat hoofdstuk.

Een ander kritiekpunt is de gebruikte en aanbevolen literatuur: het is goed dat er regelmatig verwezen wordt naar literatuur van anderen. Leg even aan het begin van het boek (daar waar in de 2e druk de uitleg over de opbouw van de hoofdstukken komt) uit dat achter elk hoofdstuk alleen aanvullende “aanbevolen” literatuur en interessante websites staan. De overige literatuurverwijzingen uit de hoofdstukken (dus die uit de tekst) staan bij elkaar áchter in het boek. Die literatuurverwijzingen zouden overigens ook gewoon op de website bij het boek een plek mogen krijgen. Een deel ervan is gewoon online te vinden, een ander deel als je via je instelling toegang hebt tot de betreffende repositories. Inderdaad, is meer werk, maar als je een website bij het boek in het leven roept, gebruik hem dan ook optimaal.

Zorg er dan bijvoorbeeld ook voor dat op die website in ieder geval ook alle links naar álle in het boek genoemde websites en apps staan. En als je auteurs bij elkaar brengt die zelf ook een website hebben waar voor het boek relevante informatie te vinden is, noem die dan ook gewoon. Het is een beetje vreemde bescheidenheid als ik in het hoofdstuk over mobiel leren niet ook een verwijzing tegen kom naar het Apps in het Onderwijs van Frank Thuss zelf.

Maar goed, dat zou je nog vorm kunnen noemen. En qua inhoud zitten er eigenlijk best een heleboel leuke dingen in. En dan ook wel weer op een manier waardoor het eigenlijk wel goed is om het boek helemaal van voor naar achteren te lezen. Want zaken als de cognitieve multimediatheorie van Mayer of de negen intelligenties van Gardner hebben natuurlijk niet alleen waarde als je met digiborden aan de slag gaat (in dat hoofdstuk kun je ze vinden). En uitleg over p-, a- en Rit-waarden zul je ook niet in elk ICT boek tegen komen.
En als ik het positief formuleer dan zeg ik dat er op een aantal plekken voor gezorgd wordt dat de inhoud in ieder geval de broodnodige discussie zal oproepen. Zoals de vraag of de leercurve van studenten zoals die in het plaatje van (het commerciële programma) Drillster (figuur 7.12 op pagina 155) staat wel inderdaad zo is én zo wordt als aangegeven bij gebruik van de software. Of als het gaat om figuur 9.9 en 9.10 (afkomstig van het bedrijf IJsfontein) waarbij “traditioneel leren” en leren m.b.v. gamification” worden vergeleken. Kunnen we ook nog wel een boompje over opzetten. Of over de “docent die een ELO inricht en wil inzetten bij leren en lesgeven” (pag. 108) waarbij de indruk gewekt wordt alsof ook nu weer die docent volledig solo voor zijn/haar vak “een ELO inricht”.

Het is de auteurs wat mij betreft echter vergeven. Het is immers een boek dat zijn best doet (en daar ook goed in slaagt) om laagdrempelig te blijven. En de balans tussen onderwijs en ICT zit er best goed in. Als het nou ook nog digitaal te verkrijgen was, dan kon ik het nóg harder aanbevelen, maar je zult het voorlopig even met de versie op dode bomen moeten doen.

p.s. en als ik dan toch een wensenlijstje voor de 2e druk mag afgeven: neem dan ook onderwerpen als blended learning, weblectures/video in de les/flipped classroom, open access / open educational resources én auteursrecht mee.  Dat zijn ook voor de formele doelgroep van het boek relevante onderwerpen die nu niet/nauwelijks aan bod komen.

Officiële pagina: http://www.coutinho.nl/onderwijsmetict-over-boek/