Praten tegen je computer

Het is hier even stil geweest en dat had een heel praktische reden: vorige week maandag ben ik van mijn fiets afgedonderd en heb ik mijn pols gebroken. Er zijn heel veel ergere dingen die mensen op dit moment overkomt, dat maakt het ook heel gemakkelijk om een en ander te relativeren, maar als het gaat om het gebruik van een toetsenbord met twee handen, dan is het wel vervelend als één hand voor een groot deel in het gips zit.

Er zijn mensen die er zonder meer al van uitgingen dat ik in de eerste dagen na mijn val een selectie zou maken van tools en applicaties waarmee ik mijn computer met spraak zou kunnen bedienen. Op zich tegenwoordig helemaal niet zo vreemde gedachten, aangezien we met Siri, Google Chrome, en in Nederland in mindere mate Alexa tamelijk verwend zijn als het gaat om spraak naar tekst.

Toch blijkt dat best tegen te vallen. Windows 10 heeft inderdaad spraakbesturing, maar die blijkt niet voor Nederlands te werken. Office 365 heeft de dicteren optie, maar die kun je niet trainen en werkt vaak wel een beetje, maar een beetje is meestal niet voldoende als je echt teksten of mails wilt dicteren. Betekent niet dat ik die functie niet al redelijk vaak gebruikt heb afgelopen week, want je moet het maar eens uitproberen: langzame spraakherkenning is vaak sneller dan typen met één hand. Dit blogbericht dicteer ik met een testversie van Dragon NaturallySpeaking. Alles aan dit pakket straalt uit dat ze inderdaad al meer dan 10 jaar bezig zijn met het volmaken van hun software. Natuurlijk, het is geen Microsoft, het is geen Google, het is geen Apple. Maar waar die bedrijven mogelijk veel meer kapitaal en ontwikkelgeld beschikbaar hebben, zie je bij Dragon dat ze ook heel veel weten over hoe de gebruiker werkt tijdens bijvoorbeeld het dicteren van een tekst. Zo hebben ze commando’s om fout gespelde woorden te selecteren en aan te passen, waarbij bij het selecteren meteen al een pop-up verschijnt met mogelijke spelcorrecties en de optie om die eenvoudig te selecteren. Je kunt de software trainen met heel specifieke woorden, bijvoorbeeld door het laten lezen van reeds verstuurde mails, of Word-documenten die je al eerder opgesteld hebt waardoor ook heel vakspecifieke woorden zoals in mijn geval bijvoorbeeld iXperium goed gespeld worden. Eerlijk is eerlijk, in het geval van iXperium werd de X niet met hoofdletter geschreven, maar dat kan de spellingchecker repareren. Die spellingchecker is niet altijd een hulpmiddel, omdat de software altijd probeert dat wat je zegt te vervangen door logische woorden. Dus voor de spellingchecker staat er in 9 van de 10 gevallen altijd wel een zin die logisch is. Maar je zult elke zin nauwkeurig na moeten lezen omdat de zin inhoudelijk absolute onzin kan zijn ook al klopt hij wellicht grammaticaal. Daarnaast is het ook hier noodzakelijk om een goede headset te hebben met de microfoon die dicht voor je mond zit en je moet tijdens het dicteren duidelijk blijven articuleren. Doe je dat niet, bijvoorbeeld omdat je moe aan het worden bent, omdat het laat op de avond is, omdat je haast hebt, dan gaat de herkenning van woorden of hele zinnen meteen achteruit.

Dragon NaturallySpeaking heeft daarnaast nog een ander, toch wel belangrijk probleem: de prijs van een licentie. Dat is voor een privé gebruiker in ieder geval geen bedrag wat je wil betalen, en voor een zakelijke gebruiker, of een onderzoeker in het onderwijs, is het in ieder geval maar goed dat je de software een tijdje (vijf keer opstarten) kosteloos kunt uitproberen, zodat je heel zeker weet of je verwacht dat je er ook daadwerkelijk tijdwinst, en dus ook geld, mee gaat besparen als je er gebruik van maakt. Ik heb gemerkt dat zoals bij bijna alles in het leven, je enige tijd erin zult moeten investeren om het programma te leren kennen en er optimaal gebruik van te maken. Maar, terwijl ik de laatste zinnen aan deze blogpost toevoeg en alweer even een uurtje bezig ben met het beantwoorden van mails, realiseer ik me dat ik duidelijk tijdwinst aan het behalen ben op deze manier ten opzichte van het met slechts vijf vingers typen.

Het dicteren van een blogpost is een beetje te vergelijken met het verzorgen van onderwijs op afstand tijdens de Corona crisis: je zou er zelf niet voor kiezen, liever in een klas met studenten lesgeven (met twee handen typen), maar als het de keuze is tussen niks of dat, dan leer je er mee leven. Dat gevoel heb ik nu ook een beetje. Daarnaast heb ik inmiddels ontdekt dat ik met het commando “lees dat” de software de gedicteerde tekst weer kan laten voorlezen. Absoluut geen 100% vloeiend Nederlands, zeker niet bij vreemde woorden zoals de naam van het product (Dragon NaturallySpeaking), maar het werkt voldoende goed om juist die rare niet logische zinnen te ontdekken of om woorden te horen die grammaticaal kloppen maar qua betekenis onzin zijn.

Zoals altijd ben ik uiteraard geïnteresseerd in suggesties van anderen op dit gebied: kun jij spraaksoftware die op Windows werkt, die betrouwbaar genoeg is om in Word-documenten, mails, de browser te werken? Laten we dan in de reacties weten. Mijn pols zit nog zeker een maand in het gips, dus voldoende tijd om de uitproberen!