Bereiden HBO instellingen studenten voldoende voor op een gedigitaliseerde samenleving?

Ik zal niet zo ver gaan dat ik de titel die Emerce aan hun bericht verbonden heeft (“Onderwijs bereidt onvoldoende voor op gedigitaliseerde samenleving”) zomaar klakkeloos over neem boven dit bericht. Daarvoor wil ik het proefschrift van Frans Jacobs, dat hij morgen mag verdedigen in Delft eerst uitgebreider lezen. Duidelijk is wel dat Frans, naar aanleiding van zijn promotieonderzoek, tot de conclusie komt dat het antwoord op de vraag in de titel een volmondig nee is (bron).

Frans heeft, als onderdeel van zijn promotieonderzoek een twaalftal ontwerpprincipes opgesteld voor onderwijsinstellingen. Deze principes zijn ingedeeld in ontwerpprincipes binnen de besturende processen, de primaire processen en de ondersteunende processen.

Samengevat ziet dat er als volgt uit (bron):
Besturende processen

1. Onderhoud een competentieprofiel dat steeds een uitdrukking blijft van actuele eisen uit de beroepspraktijk.
2. Garandeer dat professionele digitale competenties van studenten expliciet en dynamisch deel uitmaken van curricula.
3. Integreer professionele digitale competenties van docenten, andere medewerkers en managers in functionerings- en beoordelingsgesprekken.
4. Creëer een bedrijfsmodel dat vanuit studentperspectief digitale mogelijkheden benut voor tijd, plaats, ruimte, bronnen, materialen en connecties.

Primaire processen

1. Zorg ervoor dat studenten praktijkopdrachten uitvoeren over kritische vraagstukken bij digitalisering.
2. Bied studenten tijd-, plaats- en toestel-onafhankelijke coaching.
3. Gebruik velerlei beschikbare en nieuwe digitale middelen en bronnen, zoals simulaties en serious games.
4. Bouw, op basis van criteria en procedures, een competentiegericht online systeem voor assessment dat studenten als zinvol ervaren.
5. Zet als docent besloten online communities op met opdrachtgevers en studenten voor feedback en reflectie over praktijkopdrachten
6. Werk in online netwerken met de sector aan open innovaties.

Ondersteunende processen

1. Bewaak dat informatievoorziening en communicatie over verwachtingen en voortgang van studenten in de leeromgeving uniform en volledig zijn.
2. Realiseer een gepersonaliseerd digitaal platform voor primaire processen, en informatievoorziening en communicatie.

De reden waarom ik wat langer nodig heb om aan het geheel een waarde-oordeel te verbinden is dat het proefschrift voor mij niet altijd even handig leest. Nou weet ik dat dat meestal niet het geval is bij proefschriften, maar ik ben gewend om bij elke bewering te zoeken naar de verantwoording. Neem bijvoorbeeld de eerste alinea uit de samenvatting. Daar schrijft Frans:

De vraag is of onderwijsinstellingen voorzien in leeromgevingen die verlangde competenties voor digitalisering versterken. Meerdere auteurs menen dat dit niet het geval is. Anders dan bij sectoren die eerder grensverleggende ICT-innovaties ondergingen, is het grootste deel van de processen in en rond leeromgevingen in het onderwijs, marginaal en niet fundamenteel door en voor de ICT-revolutie veranderd. Dat staat op gespannen voet met intensiteit en belang van ICT-gebruik in de samenleving, zoals bij jongeren (Jacobs, 2013, pp. 152)

In zo’n geval had ik bronvermeldingen verwacht voor de “meerdere auteurs”, de sectoren die “grensverleggende ICT-innovaties ondergingen”, etc.
Nou weet ik wel dat op dit moment de samenvatting voor de meeste mensen vloeiender leest dan mét al die bronvermeldingen, en ik zal ze ongetwijfeld in de rest van het proefschrift wél vinden, maar daarom vergt het even wat meer leeswerk om e.e.a. op waarde te kunnen schatten.

Dat geldt ook over de opmerking over de generaliseerbaarheid die Frans maakt:

Vanwege kleinschaligheid zijn de resultaten in strikte zin niet generaliseerbaar. De onderzoekssetting had echter karakteristieken die significant zijn voor een groter geheel. Overeenkomsten maken de onderzoeksresultaten vergelijkbaar voor andere situaties, gebaseerd op analogieredeneringen: de imaginaire toepassing van de resultaten op andere situaties. (Jacobs, 2013, pp. 162)

Ook daar hoop ik in de rest van het proefschrift meer uitleg over en onderbouwing bij te vinden.

Die vragen nemen niet weg dat in een tijd waarin we docenten en studenten mediawijzer trachten te maken, dit onderzoek heel relevant is en daarom vond ik een verwijzing ook voordat ik het al helemaal gelezen had de moeite waard. Succes morgen Frans!