Gelezen: E-books handboek 2010 van Michiel Hatenboer

De titel van het boek van Michiel Hatenboer vraagt eigenlijk al om problemen: e-books handboek 2010.
Want, hoe ga je in november 2009 een boek schrijven over dit onderwerp dat niet al direct bij beschikbaar komen achterhaald is. Laat staan dat je een boek schrijft dat nog heel 2010 actueel is. Dat lukt ook dit boek niet.

De inleiding doorlezend blijkt dat Michiel ook niet de ambitie had om een boek te schrijven dat persé in 2010 nog actueel is. Het is meer een boek dat de huidige situatie beschrijft er vanuit gaande dat in 2010 de grote doorbraak van e-books komt.

Voordat je begint met lezen is het ook belangrijk om je te realiseren dat het een boek is dat gericht is op uitgevers. De beschrijving zegt ook “Alles wat u als uitgever wilt weten over ebooks kunt in deze publicatie vinden: hoe produceer ik een ebook, welke readers zijn er en welke bestandsformaten, welke ontwikkelingen zijn er, welke businessmodellen bieden ebooks, hoe ga ik om met beveiliging en langs welke kanalen kan ik ebooks verkopen/distribueren“.
Het is dus niet een boek gericht op consumenten, docenten, incidentele gebruikers die iets willen weten over eBooks. Toch kan het ook voor anderen een interessant boek zijn om te lezen, mits je die insteek voor lief neemt.

Ik geef eerst een beschrijving van de inhoud en sluit dan af met een samenvatting van mijn mening over het boek.

De inhoud
Het boek start met een inleidend hoofstuk over e-books en e-readers. Daarbij wordt meteen ook al verwezen naar de formatenstrijd als het gaat om ePUB en Mobipocket. Hoofdstuk 2 gaat verder in op de hardware. Daar wordt ook ingegaan op de verschillen tussen het lezen van digitaal papier en LCD-schermen. Ook de geschiedenis van de “echte” e-readers komt in dat hoofdtuk aan bod.
In dat hoofdstuk blijkt ook al dat de persoonlijke ervaringen en mening van de auteur duidelijk hoorbaar zijn in het boek. Hier blijkt dat bij zijn beschrijving van de Rocket eBook. Ook in hoofdstuk zeven over auteursrecht komt dat duidelijk naar voren. Dat is op zichzelf geen probleem, maar ik ben het daarom zeker niet altijd met hem eens.
In het tweede hoofdstuk blijkt ook duidelijk de meerwaarde van het boek: het is niet alleen in het Nederlands geschreven, maar het beschrijft ook de situatie in Nederland op dit moment. Zo vind je in dit hoofdstuk een beschrijving van de e-readers die in Nederland te koop zijn. Ook hier worden de verschillende e-readers en formaten beschreven. De e-readers worden redelijk in detail beschreven. Bij het overzicht van de specificaties lijkt de opmaak tijdens de conversie verloren te zijn gegaan. Dat had beter in een tabel kunnen worden opgenomen omdat het nu erg onoverzichtelijk geworden is, zeker als je dat op een kleine e-reader leest.
Er wordt bij de technische eigenschappen geen onderscheid gemaakt tussen “opstarten” en “wakker worden uit standby”. Daar zit bij de meeste apparaten nogal een verschil tussen. De iRex 1000S heeft geen standbystand, bij de BeBook One wordt bij de opstartsnelheid inderdaad de tijd van opstarten genoemd (16 seconden), maar die reader zul je meestal juist niet uitschakelen en dan in standbystand zetten. Daaruit wakker worden kost enkele seconden. Bij de Sony Portable Reader System 300 staat een opstarttijd van 2 seconden en daar lijkt me dat juist de tijd die nodig is om uit standby stand te komen. Hoofdstuk 3 gaat dan verder met e-book formaten en programma’s. Er wordt uitgebreid stil gestaan bij Mobipocket, de Mobipocket Reader Desktop en EPUB in combinatie met Adobe Digital Editions (ADE). Het is een beetje raar dat ADE als “Bijbehorende reading software” gepresenteerd wordt en Adobe InDesign als “Bijbehorende reading software”. Dat is zeker het geval als het gaat om de combinatie van EPUB met de Adobe DRM, maar EPUB en Adobe zijn veel minder strak met elkaar verbonden als Mobipocket en de bijbehorende Reader/Creator software.
Er wordt ook gekeken naar PDF, HTML (al dan niet in combinatie met RSS) AZW en minder bekende formaten als LIT, Wolf, BBeB en PDB. Ook komen in dit hoofdstuk programma’s als Stanza, Calibre en FBReader kort aan bod.

In het vierde hoofdstuk keren we terug bij het e-book. Er wordt gekeken naar een aantal eigenschappen van e-books, er wordt een overzicht van de tijdbalk van e-books gegeven (begint hier in 1971 met de start van het Project Gutenberg) en komt dan ook bij een overzicht van voor Nederlanders beschikbare sites/winkels voor gratis en betaalde boeken in de verschillende formaten (Mobipocket, ePUB, PDF, HTML, Multiformat). De indeling is niet altijd even logisch en/of overzichtelijk. Gutenberg.org is een site die meerder formaten aanbiedt, maar ze worden daarom bij Mobipocket geïntroduceerd, bij ePUB genoemd en uiteraard ook bij Multiformat. Maar daar dan weer met verwijzingen naar Stanza en het nog niet eerder besproken Eucalyptus (reader software voor de iPhone). Google Books wordt genoemd bij ePUB maar heel uitgebreid beschreven bij Multiformat, inclusief een paragraaf getiteld “controversieel”. Tenslotte komen een aantal uitgevers aan bod, wordt melding gemaakt van de mogelijkheid om zelf boeken uit te geven en wordt er een korte paragraaf besteedt aan de “Movel” (Mobile Novel) en het e-magazine (elektronisch tijdschrift) en een lange paragraaf aan de e-paper (de elektronische krant).

Hoofdstuk vijf gaat in op distributie en verkoop van e-books. Er wordt stil gestaan bij het belang van de boekhandel en boekwinkels, het Centraal Boekhuis en de elektronische tegenhanger: het eBoekhuis, ISBN en eISBN, Bibliotheken, Netlibrary en de New York Public Library (NYPL.org) waarbij het aanbod van e-books van die laatste helaas nog niet voor Nederlanders beschikbaar is.
Hoofdstuk zes kijkt dan naar business modellen: kun je geld verdienen met e-books en zo ja, hoe? Allereerst wordt ingegaan op de kosten van e-books en de verschillen met p-books. Daarna komen een aantal verdienmodellen aan bod zoals het LI-model (Lage Investeringen staan dan centraal), The Long Tail en Backlist (“de lange staart” en “de achterlijst”), en het P+E model (Print + Elektronic). Er komen ook verschillende modellen aan bod die uit gaan van gratis boeken zoals het Ventus-model (met advertenties), Financiering uit andere bron, en de werkwijze van de Flat World Knowledge uitgever (al staat die vreemd genoeg weer onder “marketing voor e-books”).
In hoofdstuk zeven komt de bescherming van de auteursrechten bij e-books aan bod. Zoals ik al zei, komt ook hier de achtergrond van de auteur duidelijk naar voren in zijn uitspraken over DRM en het “beveiligen” van werken die verspreid worden. Daarbij noemt hij de kritiekpunten overigens wel en ook Creative Commons komt als licentie aan bod met Cory Doctorow als voorbeeld “dat zo’n licentie ook zakelijk aantrekkelijk kan zijn”.

De productie van e-books komt aan bod in hoofdstuk acht. Daarbij worden drie fasen onderscheiden: het maken van de e-books, het toegankelijk maken van de e-books en het regelen van de administratie (we gaan immers uit van betaalde content). Ook hier wordt de productie (inclusief toevoegen van DRM) weer onderverdeeld in productie van de verschillende formaten. Nu komen alleen PDF, Mobipocket en ePUB aan bod. Er worden ook externe partners beschreven die dit proces geheel of gedeeltelijk uit handen kunnen nemen.

In hoofdstuk negen wordt er opeens een weer een stapje terug gedaan van de harde werkelijkheid. Het gaat hier over het e-book en de maatschappij. Zo komen aan bod: het positieve effect op het milieu, de democratisering van kennis en cultuur, en het e-book en de derde wereld (met de XO als voorbeeld van e-reader).

Het boek beperkt zich gelukkig niet helemaal alleen tot Nederland, in hoofdstuk 10 komt het e-book in het buitenland aan bod met natuurlijk aandacht voor de Verenigde Staten, Amazon met de Kindle krijgt hier uitgebreid aandacht inclusief de verhoudingen met de uigevers. Ook hier weer aandacht voor de “Toren van eBabel” als het gaat om verschillende formaten. Gelukkig beperkt “het buitenland” zich ook niet helemaal tot de Verenigde Staten, ook het Verre Oosten (Japan, Taiwan en China) komen aan bod. Want daar worden immers alle echte e-readers gemaakt.

In het afsluitende hoofdstuk 11 wordt er tenslotte een blik op de toekomst geworpen.

Hoofdstuk 12 had geen hoofdstuk moeten heten, maar bijlage. In hoofdstuk 12 worden Mobileread.com en Ereaders.nl onder de aandacht gebracht en worden een aantal andere sites kort genoemd. Ook wordt er melding gemaakt van een ander boek dat ik naar aanleiding hiervan gekocht en gelezen heb: 50 benefits of ebooks van Michael Pastore. De review daarvan krijg je morgen.

Samenvattend
Het is het eerste Nederlandse boek over e-books dat ik ken. Het is niet het best geschreven boek dat ik ken. Maar de inhoud maakt veel goed. Het is ook niet het goedkoopste e-book dat ik bezit (ook niet het duurste).
De belangrijkste kritiekpunten op een rij:

• Ook in e-book formaat ontkomt dit boek niet aan het verschijnsel dat het al achterhaald is voordat het door mij gekocht is.
• Het zou de leesbaarheid van het boek zeer ten goede komen als voor de volgende druk het taalgebruik een stuk consistenter gemaakt wordt. Of het nou “E-books” of “ebook” is, “elektronisch papier”, “e-papier” of “digitaal papier”, “LCD-scherm” of “LCD-beeldscherm”, “leesprogramma” of “reading software” maakt mij niet uit. Kies er één en gebruik die dan overal.
• De groepering van de informatie is niet altijd logisch. Dat wat er staat is zinvol en interessant, maar de lezer moet veel aan elkaar knopen en zonder de juiste voorkennis is het de vraag of dat altijd lukt.
• De website geeft aan dat het boek zowel in Mobipocket als ePUB formaat beschikbaar zou zijn. Dat is echter niet het geval, er is alleen een Mobipocket versie met DRM, dus niet te lezen op een BeBook 1 met de laatste firmware of een van de Sony readers.
• Ik ken de editie op papier niet, maar in mijn exemplaar in Mobipocket formaat ontbraken de meeste afbeeldingen. Dan stond er in de tekst alleen nog het bijschrift van die afbeelding. Dat is slordig en voor een boek van ruim 23 euro wat mij betreft niet acceptabel. Ik heb daarom bij ebook.nl een verzoek tot omruilen óf teruggave van mijn geld ingediend. Inmiddels heb ik bericht van ebook.nl retour dat zij het probleem ook geconstateerd hebben en een nieuwe editie laten maken mét afbeeldingen. Dat is wat mij betreft een prima prima oplossing. Ik zal het bericht bijwerken als ik bericht gehad heb dat er een nieuwe versie is, waarschijnlijk krijg je nu bij aanschaf ook nog de oude versie (die je dan ook kunt omruilen).
  Dit probleem is nu opgelost. Zie ook mijn reactie hieronder.

Kopen of niet kopen? Zie hierboven de uitgebreide beschrijving van de inhoud. Er zat veel bij wat ik uiteraard wel al wist, maar de beschrijvingen van de uitgeefwereld in Nederland en de businessmodellen bevatten voor mij ook nieuwe informatie. Al met al was het voor mij de aanschaf waard. Maar dat zal niet voor iedereen gelden. Het is geen must-buy voor alle e-book bezitters. Die waren, zoals gezegd, ook niet de doelgroep. Voor uitgevers wil ik dat, zeker gezien het ontbreken van gelijkwaardig complete alternatieven, wel stellen. Die moeten dit gewoon gelezen hebben.

Facts

[Update 22-10-2009] Naar aanleiding van de informatie in de reactie (met dank aan Raymond!) heb ik de opmerking over de formaten aangepast. Er zijn toch twee formaten beschikbaar.