Review: iRex Digital Reader 1000S vs Kindle DX vs BeBook 1

In deze review geen twee, maar drie apparaten die de strijd met elkaar aangaan. Vanuit het SURFnet/Kennisnet innovatieprogramma had ik de iRex Digital Reader 1000S te leen. Een stevige eReader met een 10,2 inch groot scherm, een touchscreen waar je met een pennetje op kunt schrijven en een schrikbarend prijskaartje van 699 euro exclusief hoes. Die iRex heb ik vergeleken met mijn eigen BeBook 1 en Kindle DX.

Net als bij de vorige tests was het bedenken van de vergelijkende criteria een belangrijk punt. Bij apparaten die op zo veel punten verschillen is het namelijk gemakkelijk om een criterumset te selecteren die voordelig is voor het ene apparaat en het andere juist slecht laat scoren.
Wat dat betreft denk ik dat ik redelijk geslaagd ben aangezien alle drie de apparaten op bepaalde gebieden sterke punten blijken te hebben, maar het op andere criteria juist weer af laten weten.

Vooraf
Ook nu weer even vooraf de opmerking dat de geteste BeBook 1 en Kindle DX van mijzelf zijn. Mogelijk heb ik daarom een positief vooroordeel ten opzichte van die twee apparaten. Op basis van de resultaten van de test denk ik zelf van niet.
Daarnaast ontbreken in deze test een heleboel apparaten en applicaties (voor de iPhone of Android toestellen). Voor de apparaten was het een kwestie van beschikbaarheid, voor de applicaties om het geheel ook behapbaar en overzichtelijk te houden. Dat is ook de reden dat ik niet de HP Compaq 2710 tabletPC in de vergelijking heb opgenomen. Het wordt dan namelijk echt appels met peren vergelijken.

Ik heb de post geschreven op basis van de beschikbare informatie en de zaken die ik zelf kon testen. Daarbij ben ik zo zorgvuldig mogelijk te werk gegaan. Zie je toch nog onjuistheden staan, laat het me dan in de reacties hieronder even weten, dan pas ik dat direct aan!

* Inhoudsopgave
Ook nu maar weer een inhoudsopgave voor de verschillende onderdelen:

* De technische verschillen
Ik hou eigenlijk niet zo van tabellen met technische details bij zo’n vergelijkende review. Vaak zeggen die getallen namelijk niet zo veel als het daadwerkelijk gebruik. Maar als je de drie eReaders niet kent, dan is wat achtergrondinformatie natuurlijk wel heel handig. Dus daarom toch even:

Zoals je uit de tabel kunt afleiden zijn de Kindle DX en de iRex een stuk groter dan de BeBook. De BeBook is zo hoog als de iRex breed is. Het leesoppervlak van de iRex is ongeveer 2x zo groot als bij de BeBook.
Een andere belangrijk onderscheidende eigenschap is het touchscreen waar de iRex mee uitgerust is. Daarmee kun je, met een pennetje, op het scherm de knoppen van de iRex bedienen, aantekeningen toevoegen etc.
Tenslotte zit er ook een groot prijsverschil in de apparaten. De iRex is drie keer zo duur als de BeBook en een stuk zwaarder. Onderschat trouwens het effect van een hoesje niet op dat gewicht. Ik zou het gebruik van hoesjes absoluut aanraden, maar bij de BeBook verdubbelt het gewicht erdoor. Maar ook mét hoes zijn ze stuk voor stuk lichter dan een netbook of tabletPC.

* Lezen van PDF documenten
Om meteen maar met een heel persoonlijke eerste test te beginnen. De reden dat ik een BeBook aanschafte was de enorme hoeveelheid PDF-documenten die ik aan het verzamelen was ten behoeve van mijn promotie-onderzoek. DIe wilde ik op een gemakkelijkere manier kunnen lezen dan van mijn beeldscherm. Op de BeBook viel dat echter tegen. De meeste PDF-documenten met pulicaties die ik online tegen kom zijn opgemaakt voor tijdschriften én in twee kolommen per pagina. Ze zijn goed leesbaar op A4-formaat. Dat is ook de reden waarom de Kindle DX en de iRex het daar goed doen. Ik heb die documenten niet apart hier getest, maar de PDF-versie van het boek Little Brother van Cory Doctorow heeft ook zo’n twee kolommen opmaak.

Bij de krant op PDF-formaat (ik heb De Pers en Metro gedownload van hun webiste en getest) heeft zo’n omvang dat het ook op de Kindle DX en iRex niet automatisch goed getoond kan worden. Hier wordt duidelijk waarom de DX meer zoomniveaus nodig heeft om echt alle PDF’s aan te kunnen. De DX heeft het sowieso veel moeilijker dan de iRex met het openen en tonen van die twee PDF’s. Het lezen van de kranten is op alle drie de apparaten niet ideaal, maar op de iRex het best mogelijk.

Maurits en het wensbomenbos is een boek dat je gratis kunt downloaden van de website van Schaduwschrijvers. Ook dat is een boek in PDF-formaat, maar eentje die speciaal opgemaakt is voor gebruik op ‘kleine’ eBookreaders zoals ook de BeBook. Het boek is er dan ook prima, zonder noodzaak van zoom te lezen.

Het SURFnet / Kennisnet rapport over de pilots met eBook readers die ze hebben laten uitvoeren is wat mij betreft nu al een klassieker. Het is namelijk technisch zo opgemaakt dat het niet of nauwelijks te lezen is op de BeBook. Dat komt zo te zien alleen door de brede koptekst en voettekst in het document. De BeBook kan het rapport met de meest recente firmware en de aanwezige zoom/reflow-opties voor PDF enigzins leesbaar maken, maar mooi wordt het niet. Bij de Kindle DX wordt minder ver ingezoomd dan mogelijk zou zijn en alleen de iRex heeft de opties aanwezig (je kunt een gebied aangeven dat ingezoomd moet worden) om het document perfect weer te geven.

De iRex redt zich in alle PDF-situaties. Daarmee is hij op dit onderdeel de winnaar. De BeBook redt zich tegenwoordig vaker dan voorheen, maar kleine schermen zullen altijd problemen houden met PDFs die complex opgemaakt zijn, vaak met afdrukken op papier (A4 of nog groter) voor ogen.

* Lezen van ePUB documenten
Het ePUB-formaat heeft als voordeel dat het een open standaard is waarvan de structuur beschreven is. Dat het qua structuur van die inhoud gebruik maakt van (een subset) van XHTML en CSS. Als je dus al content voor het web ontwikkeld in XHTML formaat, dan ben je al een eind op weg met ePUB.

Aan die open standaard voegt Adobe haar ADEPT DRM syteem. Daarover is op internet overigens weinig inhoudelijke informatie te vinden, alleen berichten die vertellen dat het al lang weer mogelijk is die beveiliging te verwijderen. Het idee achter de beveiliging is in ieder geval dat je gekochte boeken alleen op ‘jouw’ eBook readers zou moeten kunnen plaatsen. Het bestand dat je download van een online verkoper kun je daarom niet zomaar naar je eBook reader kopiëren, maar je moet het via speciale software (van SONY of Adobe) op je eBook reader plaatsen. Daarbij wordt het exemplaar dat op de eBook reader staat specifiek voor die reader versleuteld. De ePUB standaard staat het gebruik van zulke DRM toe, het is dus geen hack of ongeoorloofde uitbreiding van Adobe.

De combinatie van ePUB met de ADOBE DRM is sterk in opkomst, zo heeft SONY het formaat omarmd voor al haar nieuwe eBook readers en ook BOL.com verkoopt alleen boeken in dat formaat. Maar het is redelijk nieuw en eBook readers van voor zo (ongeveer) begin 2009 zullen er meestal geen ondersteuning voor aan boord hebben. Soms wel voor ePUB-boeken zónder DRM. Voor de BeBook is er inmiddels een firmware upgrade beschikbaar en daar mee kunnen zulke boeken nu zowel met als zonder DRM gelezen worden. Voor de iRex komt er een fimware update aan (eind dit jaar). Via een hack (installeren van FBReader op de iRex) kun je daar ePUB boeken zonder DRM nu wel al lezen. De Kindle DX heeft geen ondersteuning voor ePUB (ook niet zonder DRM). Dat komt omdat Amazon de eigenaar is van het concurrerend formaat: MOBIpocket.

De BeBook wint het hier van de grote concurrenten. Bij de iRex kom je met een hack halverwege, maar daar heb je niets aan bij de meeste online gekochte boeken die in de regel (er zijn uitzonderingen) van DRM zijn voorzien. Voor de Kindle DX zou je ePUBs zonder DRM handmatig (bv via het gratis Calibre programma) kunnen converteren naar MOBipocket formaat. Maar ook dat kan alleen als er geen DRM op zit.

* Lezen van MOBIpocket documenten
Mobipocket is een Frans bedrijf dat in 2005 werd overgenomen door Amazon. Het was nog ruim voor de introductie van de Kindle 1 in november 2007. Mobipocket stelde gratis software beschikbaar voor het produceren eBooks in Mobipocket formaat en levert ook readers voor PC en een aantal mobiele apparaten zoals Windows Mobile telefoons, Palm, Blackberry.

Het is dan ook niet zo vreemd dat het tot voor kort het meest voor de hand liggend formaat was voor eBooks. Amazon ondersteund het formaat uiteraard op al haar Kindle readers, ook al maakt het ook gebruik van een iets afwijkende variant voor haar DRM beveiliging.
De keuze van SONY voor ePUB met DRM en de ondersteuning van ePUB door andere uitgevers kan gezien worden als een duidelijke aanval op (verdediging tegen?) de groeiende hegonomie van Amazon. Het Mobipocket formaat is namelijk, in tegenstelling tot ePUB, niet open.

Probleem voor ons als consument is dat Amazon blijkbaar niet toestaat dat een eReader zowel ondersteuning heeft voor Mobipocket met DRM als andere systemen met DRM, dus ook niet voor ePUB formaat met Adobe DRM. Voor de BeBook betekent dit waar de oude firmware ondersteuning had voor het Mobipocket formaat mét DRM, dat nu ontbreekt omdat ePUB met Adobe DRM aanwezig is.
De Kindle DX heeft uiteraard ondersteuning voor Mobipocket met en zonder DRM en ook de iREx heeft, zonder de aangekondigde firmware update, voor beide formaten ondersteuning.

De ondersteuning voor het Mobipocket mét DRM lijkt af te nemen vanwege de eis van Amazon op dit gebied. De Kindle DX en iRex lezen op dit moment nog beide varianten, de BeBook alleen de versie zonder DRM. Ik vraag me alleen af of ik hier nou van winnaars kan spreken, eigenlijk alleen verliezer.

* Audioboeken
Waarom zou je alleen lezen op een eBook reader? Er is een ruim aanbod van audiobestanden aanwezig. Dat kunnen audioboeken zijn, gekocht via iTunes, Audible of zelf geconverteerd vanaf CD. Maar ook podcasts, audio-opnames van colleges en presentaties.

Voor de review heb ik een MP3-bestand, een gratis via Audible aangeschaft audioboek en een voor iTunes geconverteerd audioboek in M4B-formaat getest.

De iRex heeft geen ondersteuning voor audio aan boord en haakt dus meteen af. Het M4B-formaat wordt ook door de andere twee niet herkend. De Kindle DX heeft als voordeel dat ook beveiligde audioboeken van Audible ondersteund worden, maar kan die alleen ‘schermvullend’ afspelen. Je kunt er dus niet voor kiezen om zelf mee te lezen tijdens het luisteren. Dat kan wél bij de BeBook als je gebruik maakt van MP3-bestanden. Daar zou je dus een audiobook op CD kunnen kopen (heeft ook als voordeel dat je dan maar 6% BTW betaald), die naar MP3 rippen en dan kun je op je BeBook meelezen terwijl je naar het verhaal luistert. De iRex verliest deze vergelijking. De Kindle en BeBook hebben beiden een sterk punt.

* Text-to-Speech
Een verre second best na audioboeken is het automatisch laten voorlezen van boeken. De kwaliteit is zeker niet vergelijkbaar met audioboeken, maar als het je enige optie is, dan is het handig. Het is een feature die alleen voor de Kindle DX en alleen voor Mobipocket bestanden aanwezig is.

* Bekijken van afbeeldingen
Afbeeldingen bekijken op een eBook reader is nog niet echt ideaal. Het zijn immers tot nu toe allemaal schermen die alleen grijstinten kunnen weergeven. De BeBook moet het daarbij doen met slechts 4 grijstinten, de Kindle DX en iRex hebben er 16. Dat vertaald zich in iets mooier uitziende afbeeldingen.
De Kindle DX heeft als verrassende feature dat je er ook screenshots (met de toetscombinatie ALT+SHIFT+G) op kunt maken. Dat zal voor een gemiddelde gebruiker niet zo interessant zijn. Maar als je als onderwijsinstelling een instructie voor het gebruik ervan wilt maken is dat wel zo handig. Bij de Kindle DX moeten de afbeeldingen in hun eigen map staan, bij de BeBook en iRex mogen ze gewoon tussen de andere boeken staan.

Geen verliezers eigenlijk op dit gebied.

* Aantekeningen maken
Als je eBooks leest als onderdeel van je studie, dan wil je vaak aantekeningen maken tijdens het lezen. Natuurlijk kun je dat op een schrijfblok doen, maar in een aantal gevallen kan het extra handig zijn als je dat op de eBook reader zelf kunt doen. Bijvoorbeeld als je het bestand daarna met aantekeningen kunt terug mailen aan de persoon die het ingediend heeft (docent die werkstuk van student van commentaar voorziet) of als je de aantekeningen daarna kunt doorzoeken en zo eenvoudig de plek terug kunt vinden.

Helaas is de ene optie alleen bij de iRex aanwezig en de andere alleen bij de Kindle DX. En in het ene geval alleen bij PDF-documenten en in het andere geval alleen bij Mobipocket bestanden.

De Bebook schiet op dit gebied tekort. Kindle DX en iRex zijn beiden in bepaalde situaties sterk.

* Markeren van tekst
Een variant op het maken van aantekeningen is het markeren van stukken tekst.

Net als bij het maken van aantekeningen kan de BeBook niet mee met de rest. De iRex moet hier de Kindle DX voor laten gaan. Met de stylus kan ik wel gebieden aanstrepen, maar dan kan ik er verder niet veel mee. Dat valt in het niets met de optie om dat op de Kindle bij het zoeken weer terug te vinden.

* Bladwijzers
Een andere optie, naast markeren en aantekeningen maken, die handig kan zijn bij het terug vinden van plekken in een boek is het vastleggen van bladwijzers.

De BeBook blijkt (anders dan ik eerst dacht) wel bladwijzers te ondersteunen bij ePUB boeken. Wisselende ondersteuning bij de DX en de iRex.

* Zoeken naar Boeken
Hoe kun je het gewenste document/boek vinden op een apparaat waar je duizenden documenten/boeken op kunt hebben staan. De BeBook en iRex hebben ondersteuning voor mappen, dus daar kan het een zoektocht naar de juiste map zijn. Bij de DX staan allen bestanden in één map, daar kan het ver doorbladeren worden.
Het is daarom handig als je ‘gewoon’ kunt zoeken naar een bestand, iets wat je tegenwoordig ook op je laptop of iPhone doet. Hoe scoren de eBook readers wat dat betreft?

Het beeld is duidelijk. De DX schitterd hier al zou het mooi zijn als er ook ín PDF documenten gezocht kan worden.

* Zoeken in Boeken
Dit is een variant op het zoeken naar boeken. Het bleek namelijk dat de BeBook in de laatste firmwareversie een extra optie gekregen had. Je kunt op de BeBook dan wel niet naar boeken zoeken, in sommige gevallen kun je wel ín een boek zoeken. Daarom een extra tabel met de vergelijking van deze feature.

Tja, wat te vinden van de zoekfunctie van de BeBook? Ik denk niet dat ik hem vaak ga gebruiken. Het mechanisme waarbij je met de juiste snelheid een aantal keer een toets moet indrukken om een letter te genereren is niet praktisch bruikbaar.

* Zoomen
Het is een feature die vaak als hét voordeel van eBooks genoemd wordt: het kunnen zoomen van de boeken. Hierdoor worden de letters groter en zou je, ook als je ogen al wat slechter worden, probleemloos boeken moeten kunnen lezen. Ook hier geldt dat de ondersteuning van deze feature verschilt tussen de readers én de formaten.

De iRex schittert weer bij de DPF-documenten, de Kindle trekt het vooral bij Mobipocket bestanden. De BeBook heeft voor alle drie de bestandsformaten zoom-opties in huis.

* Lettertype aanpassen
Nog zo’n feature die uniek is voor elektronische boeken is dat je, in sommige gevallen, het lettertype van je boek kunt aanpassen. Het belang dat je hier aan hecht zal een beetje afhankelijk zijn van de vraag of je het aangeboden lettertype mooi of lelijk vindt.

Duidelijk is dat deze feature in praktijk maar beperkt geïmplementeerd is. Zoals gezegd, het is de vraag in hoeverre dit erg is.

* Organiseren van documenten/boeken
Een van de belangrijkste klachten van Kindle gebruikers is dat het niet mogelijk is om de bestanden in mappen in te delen. Dat kan bij de BeBook en de iRex wel. Dat is handig omdat je dan je boeken bij elkaar kunt zetten en zo gemakkelijker het juiste boek terug kunt vinden. De Kindle heeft voor bij Amazon gekochte boeken een redelijke unieke feature. De boeken blijven namelijk daar beschikbaar en zijn steeds opnieuw te downloaden.

Niet in de tabel opgenomen is het feit dat bij Amazon aangeschafte boeken niet alleen daar beschikbaar blijven, maar dat je ze ook kunt synchroniseren met de gratis Kindle applicatie op je iPhone of iPod Touch. En dan niet alleen de inhoud, maar ook de plek waar je gebleven bent. Als je dan een keer in de bus zit zonder Kindle, dan sla je het boek op je iPhone automatisch op de juiste plek open en bij thuiskomst, als je weer op de Kindle verder leest, kun je die ook weer laten doorspringen naar de plek waar je op de iPhone was gebleven. Handig, maar helaas alleen in de VS bruikbaar omdat mijn DX niet het internet op kan hier in Nederland.

* Overige features
Dit is een discutabele tabel. Immers, wat bepaald dat iets ‘slechts’ overig is en geen compleet eigen categorie. Het is zeker niet zo dat het allemaal onbelangrijke features zijn. Het ontbreken van een standby stand op de iRex vind ik namelijk wat mij betreft een knockout criterium. Bij alle drie de eBook readers duurt het opstarten vanuit complete uit-stand relatief lang. De BeBook en Kindle hebben echter een standby stand. Opstarten vanuit die toestand gaat heel snel terwijl het apparaat dan toch de accu niet belast. De BeBook en Kindle hebben namelijk geen touchscreen dat elektriciteit verbruikt. Zo kan een voordeel een duidelijk nadeel tot gevolg hebben. De optie van de iRex om meerdere bestanden tegelijkterijd open te hebben (die in de laatste firmwareversie ook nog eens extra handig te bereiken zijn) is in het onderwijs weer een heel erg handige feature.

* Conclusie
Na het doorlezen van het bericht zal het geen verrassing zijn dat de enige conclusie die je op dit moment kunt trekken is dat de ideale eBook reader nog niet bestaat. Alle drie hebben ze wel features die beter zijn dan de anderen. Of het prijs, omvang, het touchscreen, de toegang tot online boekwinkels is, jouw eigen wensenset zal bepalen welke van deze drie eBook readers voor jou het meest geschikt is. De BeBook is veruit de goedkoopste eBook reader van het drietal, lekker compact, eenvoudig mee te nemen en hoeft de andere twee zeker niet overal voor te laten gaan. Duurder is zeker niet altijd beter. Ook de Kindle DX, die geen touchscreen heeft en die het hier in Nederland zonder gratis mobiel internet moet doen weet zich heel aardig te redden. De iRex is veruit het duurste apparaat en scoort vooral als het gaat om PDFs annoteren. Dat zou voor sommigen al voldoende reden tot aankoop kunnen zijn.

Overigens zou je kunnen stellen dat ik de DX helemaal niet in de test had moeten/mogen meenemen omdat hij niet rechtstreeks in/vanuit Nederland te koop is. Daar is wat voor te zeggen. De wijze van aanschaffen die ik gebruikt heb zal voor veel mensen te veel moeite zijn en als je gebruik moet maken van de, uitstekende, Amazon-garantie dan ben je ook weer meer werk/geld kwijt dan bij een apparaat dat wel in Nederland te koop is. Maar ja, als je veel PDFs op A4 formaat hebt en niet ruim 700 euro uit wilt geven, dan heb je weinig keus.

Natuurlijk ben ik ook heel benieuwd naar de nog te verschijnen BeBook 2 die (volgens de berichten) ook 3G internet gaat krijgen en een touchscreen. Ook de Sony Touch Edition (touchscreen, 299 euro) hoop ik nog aan deze test toe te voegen. Maar dat hangt natuurlijk allemaal een beetje af van het beschikbaar krijgen van die apparaten. Ik kan ze immers niet allemaal zelf blijven kopen.

[Disclosure] De iRex eReader 1000S is beschikbaar gesteld door het SURFnet/Kennisnet Innovatieprogramma. De review weerspiegeld echter mijn persoonlijke mening.